İş Hukuku: İş Avukatı Ne Yapar?

İş dünyasında hem işverenler hem de çalışanlar için hukuki destek büyük önem taşır. Çalışma hayatını düzenleyen iş hukuku, karmaşık yasal düzenlemeler içeren bir alandır ve bu alanda uzmanlaşmış bir iş hukuku avukatının rehberliği çoğu zaman vazgeçilmezdir. İşyerinde ortaya çıkabilecek uyuşmazlıklar, hak ihlalleri veya sözleşme sorunlarında iş avukatları, hem işçi hem de işverenin haklarını korumak ve adil bir çözüm sağlamak için kritik bir rol oynar. Bu kapsamlı rehberde, iş hukuku avukatının ne yaptığını, görevlerini ve üstlendiği rolleri ele alacağız. Ayrıca bir iş avukatının işveren ve işçi açısından neden önemli olduğunu, dava süreçlerindeki katkılarını, sunduğu danışmanlık hizmetlerini, uzlaşma (arabuluculuk) süreçlerindeki rolünü, iş sözleşmeleri ve fesih konularında nasıl destek sağladığını ve işçilik alacakları (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti vb.) ile ilgili konularda neler yaptığını detaylarıyla açıklayacağız.

İş Hukuku Avukatı Nedir?

Halk arasında iş avukatı veya işçi-işveren avukatı olarak da anılan iş hukuku avukatı, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen iş hukuku alanında uzmanlaşmış hukuk profesyonelidir. Bu avukatlar, 4857 sayılı İş Kanunu başta olmak üzere ilgili mevzuata hakimdir ve çalışma hayatındaki yasal çerçeveyi çok iyi bilirler. İş hukuku avukatları; işe alım, iş sözleşmelerinin hazırlanması ve incelenmesi, çalışma koşulları, ücret ve mesai konuları, iş sağlığı ve güvenliği, izin hakları, disiplin süreçleri, işten çıkarma (fesih) işlemleri ve tazminat hakları gibi pek çok konuda uzmandır. Kısaca, bir işyerinde işçiler ile işveren arasında doğabilecek her türlü hukuki mesele ile ilgilenir. Hem işçileri hem de işverenleri temsil edebilir; bu nedenle bazen işçi avukatı bazen de işveren avukatı olarak adlandırılır. Ancak özünde her ikisi de iş hukuku avukatıdır ve görevleri, temsil ettikleri tarafın iş hukuku kapsamında hak ve yükümlülüklerini korumaktır.

İş Hukuku Avukatının Görevleri ve Rolü

İş hukuku avukatları, çalışma yaşamına dair çok çeşitli görevler üstlenir. Temel rolü, müvekkilinin (işçi ya da işveren) haklarını korumak ve yasal süreçlerde onlara rehberlik etmektir. Aşağıda bir iş avukatının başlıca görev ve sorumlulukları listelenmiştir:

• Hukuki Danışmanlık: İş hukuku konularında anlık veya sürekli danışmanlık vererek müvekkillerini bilgilendirir. İşverenlere, çalışma mevzuatına uyum sağlamaları için yol gösterirken işçilere de hakları konusunda danışmanlık yapar.
• Sözleşme Hazırlama ve İnceleme: İş sözleşmelerini, yönetmelikleri ve hizmet akitlerini hazırlar veya mevcut sözleşmeleri kontrol eder. Tarafların haklarını güvence altına alan, güncel yasalara uygun ve adil sözleşmeler oluşturur. Özellikle iş sözleşmelerinde yer alan maddelerin İş Kanunu’na uygun olmasını sağlar.
• İşe Alım ve İşten Çıkarma Süreçleri: İşe alım esnasında hukuka aykırı uygulamaların (örneğin ayrımcılık) önüne geçilmesi, işten çıkarma (fesih) durumlarında yasal prosedürlerin doğru şekilde izlenmesi için rehberlik eder. İşten çıkarma kararlarında işverene, atılması gereken adımları (örneğin ihtar verme, savunma alma, fesih bildirim sürelerine uyma gibi) konusunda danışmanlık yapar. İşçiye ise haksız fesih halinde nasıl haklarını arayabileceğini anlatır.
• Uyuşmazlık Çözümü ve Dava Takibi: İşçi ile işveren arasında çıkan uyuşmazlıklarda öncelikle uzlaşma zemininin oluşması için çaba sarf eder. Arabuluculuk gibi uzlaşma süreçlerinde müvekkilini temsil eder. Eğer anlaşma sağlanamazsa iş mahkemelerinde dava açar veya açılan davada müvekkilini savunur. Dava sürecinin başından sonuna dek (dilekçelerin hazırlanması, delillerin toplanması, duruşmalara katılım ve itirazların yapılması dahil) her aşamayı yönetir.
• Resmi Mercilerle İletişim: Çalışma hayatıyla ilgili resmi kurumlar ve mercilerle (örneğin arabulucular, iş mahkemeleri, istinaf mahkemeleri, Yargıtay gibi ilgili kurumlarla) yazışmaları yapar, gerekli başvuruları zamanında gerçekleştirir.
• Hak ve Alacak Taleplerinin Takibi: İşçilerin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ücret, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti gibi hak etmiş oldukları alacakları varsa bunların tahsili için girişimlerde bulunur. Gerekirse bu talepler için dava yoluna gider ve alacak miktarlarının doğru hesaplanmasını sağlar.
• İş Hukuku Eğitimleri: Bazı iş hukuku avukatları, işyerlerinde yöneticilere veya insan kaynakları ekiplerine iş hukuku konularında eğitimler ve seminerler de verebilir. Bu sayede işveren tarafının farkındalığı artar ve uyuşmazlık yaşanma riski azalır.

Bir iş hukuku avukatının rolü, yalnızca dava açmak veya savunma yapmakla sınırlı değildir. Aynı zamanda önleyici bir rolü de vardır. Yani, sorunlar ortaya çıkmadan önce danışmanlık sağlayarak hem işverenin hem de işçinin yasal sınırlar içinde hareket etmesine yardımcı olur. Bu sayede olası anlaşmazlıkların ve davaların önüne geçilebilir. Özetle, iş avukatları hem stratejik bir danışman hem de gerektiğinde etkili bir savunucudur.

İşverenler İçin İş Avukatının Önemi

Bir iş hukuku avukatı, işverenler için yalnızca sorun çıktığında başvurulan bir hukukçu değil, aynı zamanda iş stratejilerini şekillendirirken destek alınacak değerli bir iş ortağıdır. İşveren açısından, iş hukuku avukatının sağladığı bazı önemli faydalar şunlardır:

1. Yasal Uyum: Şirketin tüm insan kaynakları politikalarının ve uygulamalarının güncel yasal düzenlemelere uygun olmasını sağlar. İş kanununda yapılan değişiklikleri takip ederek işvereni bilgilendirir ve uyum sürecini yönetir.
2. Risk Yönetimi: Olası hukuki riskleri daha doğmadan tespit eder. Örneğin, bir iş sözleşmesindeki haksız bir madde veya usule aykırı bir fesih girişimi gelecekte dava riskini doğurabilir. İş avukatı bu risklere karşı işvereni uyarır ve gerekli önlemlerin alınmasına yardımcı olur.
3. Maliyet Kontrolü: Uyuşmazlıkların büyüyüp mahkemeye taşınmadan çözülmesine gayret ederek uzun sürebilecek ve masraflı olabilecek dava süreçlerinden kaçınılmasını sağlar. Erken müdahale ile hem zaman hem maliyetten tasarruf edilmesine katkıda bulunur.
4. İtibar ve İşveren Markası: İşyerinde adil ve yasal uygulamalar olmasını temin ederek şirketin itibarını korur. Çalışanlara saygılı ve hukuka uygun bir yaklaşım sergileyen işverenlerin, nitelikli işgücünü çekmesi ve mevcut çalışanlarını elde tutması daha kolay olur. İş hukuku avukatının desteğiyle oluşan bu güven ortamı, işveren markasına olumlu yansır.

İşçiler (Çalışanlar) İçin İş Avukatının Önemi

Çalışanlar için de bir iş hukuku avukatının varlığı son derece değerlidir. Özellikle hak ihlallerinin yaşandığı veya haksız muameleyle karşılaşıldığı durumlarda iş avukatları, çalışanların sesi ve güvencesi haline gelir. İşte işçiler açısından iş hukuku avukatının başlıca önemi:

1. Hak Savunuculuğu: İş hukuku avukatı, bir çalışan hakkını aramak istediğinde onun en önemli destekçisidir. İşçinin yasal haklarını (örneğin ödenmeyen maaş, mesai ücreti, tazminatlar) korur ve gerektiğinde bu hakların alınması için hukuki süreç başlatır. Haksız yere işten çıkarılan bir işçi için dava açarak işe iade veya tazminat almasını sağlamaya çalışır.
2. Bilgilendirme ve Farkındalık: Birçok çalışan, kanunen hangi haklara sahip olduğunu tam olarak bilemeyebilir. İş avukatları, işçilere kıdem tazminatına hak kazanma koşulları, ihbar süreleri, yıllık izin hakları, doğum izni, mobbing’e karşı yasal yollar gibi konularda bilgi verir. Çalışanın bilinçlenmesini sağlayarak işvereniyle ilişkilerinde hakkını aramasına yardımcı olur.
3. Adil Muamele ve Koruma: İşyerinde ayrımcılık, mobbing (psikolojik taciz) veya benzeri adaletsiz uygulamalarla karşılaşan bir çalışan için iş hukuku avukatı, hukuki süreci başlatarak adalet arar. Bu tür durumlarda işçinin tek başına mücadele etmesi zordur; avukat desteği ile hakkını araması kolaylaşır. Aynı zamanda işverenin hukuka aykırı talep veya uygulamalarına karşı çalışanın yasal zeminde direnmesini sağlar.
4. Tazminat ve Alacakların Alınması: Çalışanlar, işten ayrılırken hak ettikleri tazminatları ve diğer alacakları sorunsuzca almak ister. İş hukuku avukatı, kıdem ve ihbar tazminatı başta olmak üzere fazla mesai, kullanılmamış yıllık izin ücretleri, primler gibi tüm işçilik alacaklarının çalışan lehine eksiksiz ödenmesi için işverene başvurur. Gerekirse yasal yollarla bu alacakların tahsilini sağlar.

Dava Süreçlerinde İş Avukatının Katkısı

İş hukuku avukatları, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıklar çözülemediğinde devreye giren yasal süreçlerin uzmanıdır. Bir iş uyuşmazlığı mahkeme aşamasına geldiğinde, avukatın katkısı sürecin doğru ve etkin yönetilmesi açısından belirleyicidir.

Dava Öncesi Hazırlık: Öncelikle avukat, davanın temelini oluşturan olayları ve iddiaları detaylı şekilde analiz eder. Müvekkili işçi ise uğradığı hak kayıplarını (örneğin ödenmemiş maaş veya haksız fesih) somut delillerle ortaya koymaya çalışır; müvekkili işveren ise kendini savunmak için gerekli bilgi ve belgeleri hazırlar. İş avukatı bu aşamada tanık beyanları, yazışmalar, bordrolar, kamera kayıtları gibi delilleri toplar ve hukuki stratejiyi belirler. Ayrıca 2018 yılından bu yana, birçok iş davası için arabuluculuk (uzlaştırma) süreci dava şartı haline gelmiştir. İş hukuku avukatı, arabuluculuk görüşmelerine müvekkiliyle birlikte katılarak olası bir anlaşma zemini araştırır. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa bunu belgeleyip dava yoluna geçilir.

Davanın Açılması ve Takibi: İş mahkemesinde dava açılırken avukat, müvekkili adına açılacak davanın dilekçesini hazırlar. Dava dilekçesinde yaşanan olaylar, talep edilen haklar (örneğin belirli bir miktar tazminat veya alacak) ve dayanak yasal hükümler açıkça belirtilir. İş hukuku avukatı, hukuki argümanları ve emsal içtihatları da dilekçeye ekleyerek mahkemeyi ikna etmeye çalışır. Dava başladıktan sonra, usûl işlemlerinin doğru yürütülmesi avukatın sorumluluğundadır. Karşı tarafın cevap dilekçesine karşı beyanlar sunmak, itiraz ve talepleri dile getirmek, delil listelerini ve tanık isimlerini mahkemeye zamanında bildirmek gibi süreçleri titizlikle yönetir.

Duruşmalar ve Sonrası: Dava sürecinde iş hukuku avukatı, müvekkilini mahkeme duruşmalarında temsil eder. Hakim huzurunda gerekçelerini sözlü olarak açıklar, karşı tarafın iddialarına yanıt verir. İş mahkemesi yargılamalarında sıkça bilirkişi incelemeleri yapıldığından, avukat bilirkişi raporlarını kontrol eder ve aleyhe noktalar varsa itiraz eder. Örneğin, fazla mesai alacağına ilişkin bilirkişi hesaplamasında eksiklik varsa avukat bunun düzeltilmesini talep eder. Mahkeme kararı verildiğinde, avukat müvekkili lehine sonuç çıktıysa kararın yerine getirilmesi (örneğin tazminatların tahsili, işçinin işe iadesi kararı varsa işverene bildirim yapılarak başlatılması) için girişimlerde bulunur. Aleyhe bir karar varsa istinaf (Bölge Adliye Mahkemesi) ve temyiz (Yargıtay) süreçlerini başlatarak üst mahkemelerde hakkını aramaya devam eder.

Kısacası, dava süreçlerinde iş hukuku avukatı, başlangıçtaki arabuluculuk aşamasından son temyiz aşamasına kadar her adımda uzmanlığıyla süreci yönlendirir. Yasal prosedürlerin doğru işletilmesini, müvekkilinin iddialarının güçlü bir şekilde sunulmasını ve haklarının en üst düzeyde savunulmasını sağlar. Bu da davaların sonucunu doğrudan etkileyen bir faktördür.

İş Hukuku Alanında Danışmanlık Hizmetleri

İş hukuku avukatları sadece uyuşmazlık çıktığında değil, normal zamanlarda da danışmanlık hizmetleri vererek tarafların yanında olur. Danışmanlık, özellikle işverenler için proaktif bir önlem niteliğindedir. İşte iş hukuku alanında sıkça sunulan danışmanlık hizmetlerinden bazıları:

• İş Mevzuatına Uyum Danışmanlığı: İşverenlerin, iş kanunu ve ilgili yönetmeliklere uygun hareket etmelerini sağlamak için sürekli danışmanlık verilir. Örneğin, yeni bir istihdam planı yaparken haftalık çalışma saati, fazla mesai sınırları, asgari ücret, iş sağlığı ve güvenliği önlemleri gibi yasal yükümlülükler konusunda rehberlik edilir.
• İnsan Kaynakları ve Politika Oluşturma: Şirket içi yönetmelikler, disiplin yönetmelikleri, taciz ve mobbing politikaları gibi dokümanların hazırlanmasında yardımcı olunur. İş hukuku avukatı, bu belgelerin hukuka uygun olmasını ve şirketi ileride doğabilecek anlaşmazlıklara karşı korumasını sağlar.
• Eğitim ve Farkındalık: İşveren talep ederse, avukatlar yöneticilere veya çalışanlara iş hukuku eğitimleri düzenler. Örneğin “İşyerinde Ayrımcılığın Önlenmesi” ya da “İş Hukuku Temel Eğitimi” gibi eğitimler vererek hem çalışanların hak ve sorumluluklarını öğrenmelerini hem de işverenin yasalara uygun bir çalışma ortamı oluşturmasını destekler.
• Bireysel Danışmanlık: Çalışanlar da bir avukattan danışmanlık alabilir. Örneğin, işten çıkarılacağını öğrenen bir çalışan, hakları konusunda avukata danışarak kıdem ve ihbar tazminatı hesaplamasını ve atması gereken adımları öğrenebilir. Aynı şekilde, işyerinde baskı gören (mobbing) bir çalışan, neler yapabileceği konusunda avukatla görüşerek izlemesi gereken yolu belirleyebilir.
• Sözleşme ve Belgelerin İncelenmesi: İşe girerken çalışanlara imzalatılan iş sözleşmesi, gizlilik sözleşmesi, rekabet yasağı anlaşmaları gibi belgeleri avukatlar inceleyerek çalışanı olumsuz etkileyebilecek maddeler konusunda uyarılarda bulunur. Gerekirse bu belgelere karşı nasıl hareket etmesi gerektiğini açıklar.

Danışmanlık hizmetleri sayesinde birçok sorun ortaya çıkmadan engellenebilir. İş hukuku avukatı, bilgi ve deneyimiyle hem işverene hem işçiye yol göstererek tarafların kanunlara uygun davranmasını ve hak kaybına uğramamasını temin eder.

Uzlaşma ve Arabuluculuk Süreçleri

Uzlaşma, işçi ve işveren uyuşmazlıklarında çoğu zaman mahkemeye gitmeden önce tercih edilen bir yoldur. Özellikle Türkiye’de 2018 itibariyle iş hukuku uyuşmazlıklarında arabuluculuk süreci pek çok dava için zorunlu hale gelmiştir. Bu süreçte bir iş hukuku avukatı, müvekkilinin yanında bulunarak en iyi sonucu alabilmek adına önemli bir görev üstlenir.

Arabuluculuk sürecinde, tarafsız bir arabulucu eşliğinde işçi ve işveren sorunu müzakere eder. İş hukuku avukatı, bu müzakerelerde müvekkilinin haklarını ve taleplerini net bir şekilde ortaya koyar. Örneğin bir işçi alacağı söz konusuysa, avukat hukuki dayanaklarıyla birlikte talep edilen miktarları arabulucu toplantısında sunar. İşveren tarafını temsil eden avukat ise işverenin yükümlülüklerini asgari düzeyde yerine getirmesini sağlamaya çalışır ve haksız talepler varsa bunlara itiraz eder.

Zorunlu arabuluculuk görüşmelerinin olumlu sonuçlanması halinde, taraflar bir uzlaşma anlaşması imzalar. İş hukuku avukatı, bu anlaşmanın müvekkilinin çıkarlarını tam olarak koruduğundan emin olur ve hukuki olarak geçerli bir belge haline getirilmesini sağlar. Eğer arabuluculuk süreci sonunda uzlaşma sağlanamazsa, arabulucu tarafından bu durum bir tutanakla belgelenir. Bu tutanak, dava açılması için gereken bir ön koşuldur. Avukat, tutanağı alarak dava dilekçesini hazırlayıp iş mahkemesine başvurur.

Uzlaşma süreçlerinde deneyimli bir iş avukatının bulunması, tarafların duygusal yaklaşımlarla yanlış kararlar almasının önüne geçer ve gerçekçi bir çözüme ulaşmalarını kolaylaştırır. Bir iş hukuku avukatı, müvekkiline hangi teklifin makul olduğunu, hangi koşulların uzun vadede sorun çıkarabileceğini açıklar. Sonuçta hedef, mümkünse dostane bir çözümle tarafların anlaşması; bu başarılamıyorsa hakkaniyetli bir yargı yoluna başvurulmasıdır.

İş Sözleşmeleri ve Sözleşme Yönetimi

İş sözleşmeleri, işçi-işveren ilişkisinin temelini oluşturur ve her iki taraf için de hak ve yükümlülükleri tanımlar. Bu nedenle iş sözleşmelerinin hazırlanması ve incelenmesi iş hukuku avukatlarının önemli bir çalışma alanıdır.

Bir iş avukatı, işverenler için yeni çalışanlarla yapılacak iş sözleşmesi taslaklarını hazırlar. Bu süreçte pozisyona uygun, yasalara uyumlu ve şirkete özel maddeler içeren sözleşmeler oluşturur. Sözleşmede çalışma saatleri, ücret, yan haklar (yemek, yol, prim vb.), gizlilik yükümlülükleri, rekabet yasağı, fesih şartları gibi kritik konular açık ve yasal sınırlar çerçevesinde belirlenir. Örneğin, belirli süreli iş sözleşmeleri hazırlanırken sürenin sınırları ve yenileme koşulları kanuna uygun şekilde yazılır; aksi takdirde sözleşmenin belirsiz süreliye dönüşebileceğini işverene hatırlatır.

Mevcut iş sözleşmelerinin incelenmesi de avukatın görevlerindendir. İşveren açısından, yürürlükteki sözleşmelerde yasa değişikliklerine aykırı hükümler varsa bunların revize edilmesini önerir. Ayrıca, işçilere imzalatılan gizlilik sözleşmesi, rekabet etmeme anlaşması gibi belgelerin de geçerli ve makul olmasına dikkat eder. İşçi açısından ise bir avukata iş sözleşmesini okutmak, ilerde sorun yaratabilecek maddeleri önceden görme fırsatı verir. Örneğin, işçinin aleyhine cezai şart içeren bir madde varsa avukat bunun düzeltilmesi veya işçi tarafından kabul edilmemesi konusunda tavsiye verebilir.

Bunun yanı sıra, toplu iş sözleşmeleri ve sendikal ilişkiler de iş hukuku avukatlarının uzmanlık alanına girebilir. Sendikaların bulunduğu işyerlerinde toplu iş sözleşmesi müzakerelerinde işveren vekili olarak hukuki destek sunar veya sendika tarafında danışmanlık yapar. Toplu pazarlık süreçlerinde yasal prosedürlerin izlenmesi, grev veya lokavt gibi durumlarda hukuki zeminin kontrolü gibi konularda işverenin veya sendikanın haklarını korur.

Özetle, iş hukuku avukatı, iş sözleşmelerinin çalışan ve işveren için adil, açık ve mevzuata uygun olmasını temin eder. Bu sayede, sözleşmeden doğan anlaşmazlıkların önüne geçilir ve iş ilişkisinin sağlıklı bir temelde yürümesine katkı sağlanır.

İşten Çıkarma ve Fesih Süreçleri

İşten çıkarma, yani iş sözleşmesinin feshi, hem işveren hem de işçi için hassas bir süreçtir. Bu süreçte yapılacak hatalar, ciddi hukuki sonuçlar doğurabilir. İş hukuku avukatları, fesih süreçlerinde her iki tarafa da yol göstererek hak kayıplarının önüne geçmeye çalışır.

İşveren İçin Fesih Danışmanlığı: Bir işverenseniz ve bir çalışanınızı işten çıkarmayı düşünüyorsanız, iş hukuku avukatı size bu sürecin başından sonuna kadar rehberlik eder. Öncelikle fesih için geçerli bir neden olup olmadığını değerlendirir. İş Kanunu’na göre geçerli fesih nedenleri; çalışanının performans yetersizliği, işyerinde davranış sorunları, ekonomik veya yapısal işletme gerekleri gibi kategorilere ayrılır. Avukat, somut durumunuzun bu nedenlerden birine uyup uymadığını inceleyerek sizi yönlendirir. Eğer ortada haklı neden (örneğin hırsızlık, saldırı, güveni kötüye kullanma gibi ağır ihlaller) varsa işçinin tazminatsız olarak derhal işten çıkarılabileceğini belirtir ve buna uygun fesih bildirimi hazırlar.

Fesih kararı verildiğinde, avukat işverene yapılması gerekenleri sıralar: İşçiye yazılı fesih bildirimi yapılması, ihbar süresine uyulması veya peşin ödeme yapılması, varsa kıdem tazminatının hesaplanması, kullanılmamış izinlerin parasının ödenmesi gibi. Özellikle işçinin ibraname (işten ayrılırken bütün alacaklarını aldığına dair belge) imzalaması sürecinde, bu belgenin usulüne uygun olması için gerekli düzenlemeleri yapar. Yanlış düzenlenmiş bir ibraname, ileride işçiye tekrar dava hakkı verebilir; bu nedenle avukatın desteği önemlidir.

İşçi İçin Hak Arama: Bir çalışan olarak haksız şekilde işten çıkarıldıysanız, iş hukuku avukatı sizin adınıza hakkınızı arar. Eğer iş güvencesi kapsamında iseniz (işyerinde en az 30 çalışan varsa ve siz en az 6 aydır çalışıyorsanız), avukatınız işe iade davası açarak işe geri dönmenizi veya dönemezseniz ek tazminat almanızı sağlayabilir. İşe iade davası açma süresi fesih bildiriminin tebliğinden itibaren sadece 30 gündür; bu nedenle avukata hızlı başvurmak önemlidir. Avukat, dava dilekçenizi hazırlayıp fesih nedeninin geçersiz olduğunu ispatlamaya çalışır. Mahkeme işe iade kararı verirse, işverene sizi geri alması veya almıyorsa yasal tazminatları ödemesi için gerekli adımları avukat takip eder.

Eğer işe iade hakkınız yoksa ya da bu yola başvurmak istemiyorsanız, avukatınız doğrudan tazminat davaları ile hakkınızı arayabilir. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı gibi feshe bağlı haklarınız ödenmemişse bunların tahsili için dava açar. Ayrıca fesih şeklinize göre doğabilecek diğer haklar (örneğin işveren bildirim koşuluna uymadıysa ihbar tazminatı, işveren feshi kötüniyetliyse ayrı bir kötü niyet tazminatı gibi) konusunda sizi bilgilendirir ve talep edilecek miktarları hesaplar.

İşten çıkarma süreçlerinde avukatın varlığı, her iki tarafın da yasal yükümlülüklerini yerine getirmesini ve haklarını korumasını sağlar. Böylece işçi açısından mağduriyet en aza iner, işveren açısından da ileride doğabilecek davaların önüne geçilmiş olur.

İşçilik Alacakları ve Tazminatlar

İşçilik alacakları, bir işçinin emeğinin karşılığı olarak hak ettiği ve iş sözleşmesi kapsamında doğan parasal hakları ifade eder. İş hukuku avukatları, bu alacakların doğru hesaplanması ve eksiksiz ödenmesi için kritik bir rol oynar. İşte en yaygın işçilik alacakları ve bunlara ilişkin avukat desteği:

• Kıdem Tazminatı: Aynı işverene bağlı en az 1 yıllık çalışma süresini dolduran ve kanunda belirtilen haklı fesih nedenleri dışında işten ayrılan işçi, kıdem tazminatına hak kazanır. Avukat, kıdem süresinin doğru hesaplanmasını ve her yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında ödenmesi gereken kıdem tazminatının eksiksiz ödenmesini sağlar. Kıdem tazminatı tavanı gibi yasal kısıtları gözeterek işçinin hak ettiği tutarı belirler ve işverenden talep eder.
• İhbar Tazminatı: Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde, sözleşmeyi fesheden taraf (ister işçi ister işveren olsun) kanunda öngörülen ihbar sürelerine uymak zorundadır. Bu süreye uymadan işten çıkarılan işçi veya işçiyi bildirimsiz çıkaran işveren, karşı tarafa ihbar tazminatı öder. Avukat, işçinin çalıştığı süreye göre (6 aya kadar 2 hafta, 6 ay-1.5 yıl arası 4 hafta, 1.5-3 yıl arası 6 hafta, 3 yıldan fazla 8 hafta) ihbar süresini hesaplar ve uyulmadıysa hak edilen tazminatı talep eder.
• Fazla Mesai Ücreti: İş Kanunu’na göre haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla mesai kabul edilir ve her saat için normal ücretin %50 fazlası ödenir. Avukat, işçinin gerçekte ne kadar fazla mesai yaptığını tespit etmek için vardiya kayıtları, giriş-çıkış kayıtları veya tanık ifadeleri gibi delilleri kullanır. Ardından fazla mesai ücretinin kanuni zamlı oran üzerinden hesaplanıp ödenmesini sağlar. İşverenin fazla mesai onayı alıp almadığını da değerlendirerek, işçinin rızası dışındaki çalışmalardan doğan alacakları gündeme getirir.
• Yıllık İzin Ücreti: İşçiler, çalıştıkları her yıl için yıllık ücretli izin hakkına sahiptir (1-5 yıl arası 14 gün, 5-15 yıl arası 20 gün, 15 yıldan fazla ise 26 gün, kanunen asgari). Kullanılmayan yıllık izin günleri, işten ayrılma halinde ücrete çevrilerek işçiye ödenmelidir. İş hukuku avukatı, işçinin kullanmadığı izinleri belirleyip bu günlere ilişkin ücret alacağının hesaplanmasını talep eder.
• Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti: 1 Mayıs, 23 Nisan, dini bayramlar gibi resmi tatil günlerinde çalışan işçinin, çalıştığı her tatil günü için ayrıca bir günlük ücrete hak kazandığını kanun öngörür. Avukat, tatil günlerinde çalışmış olan işçi için bu ek ücretlerin ödenmesini takip eder.
• Diğer Alacaklar: İşçinin hak edebileceği prim ve ikramiye ödemeleri, hafta tatili çalışması ücreti, işe başlatmama tazminatı (işe iade davasını kazanıp da işverenin işçiyi başlatmaması durumunda ödenen ekstra tazminat) gibi çeşitli kalemler de işçilik alacakları kapsamında değerlendirilebilir. İş hukuku avukatı, somut olaydaki tüm hak kalemlerini tek tek inceleyerek hiçbir hakkın gözden kaçmamasını temin eder.

İşçilik alacakları çoğu zaman işçi için hayati önemdedir; zira işten ayrıldıktan sonra maddi olarak güvencesini bu tazminat ve ödemeler oluşturur. Bu nedenle bir iş avukatı, işçi adına tüm hesaplamaların doğru yapıldığını ve ödemelerin yasal faiziyle birlikte gerçekleştirildiğini denetler. Eğer işveren ödeme yapmaktan kaçınırsa, dava yoluyla bu alacakların tahsilini sağlar. Aynı şekilde işveren açısından da, haksız veya mükerrer taleplere karşı savunma yaparak sadece gerçekten hak edilen miktarların ödenmesini sağlamaya çalışır. Sonuç olarak, işçilik alacakları konusunda bir iş hukuku avukatının uzmanlığı, hem hakkın teslimi hem de haksız taleplerin önlenmesi adına vazgeçilmezdir.

Yukarıda ele alınan tüm bu başlıklar, iş hukuku avukatının çalışma alanının ne kadar geniş ve önemli olduğunu göstermektedir. İster işçi olun ister işveren, iş hukuku alanında uzman bir avukattan destek almak, haklarınızı korumak ve yükümlülüklerinizi doğru şekilde yerine getirmek için en akılcı yoldur. Eğer iş hukuku konusunda aklınıza takılan sorular varsa, aşağıda derlediğimiz sık sorulan sorular bölümünde bunların cevaplarını bulabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

Soru: İş hukuku avukatı hangi tür davalara bakar?

Cevap: İş hukuku avukatları, işçi ile işveren arasındaki her türlü uyuşmazlığa ilişkin davalarda görev alır. Örneğin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai alacağı, işe iade davası, mobbing (işyerinde psikolojik taciz) davaları, iş kazası tazminat davaları gibi konular iş hukuku avukatlarının sıkça baktığı dava türlerindendir. Ayrıca hizmet tespiti (sigortasız çalıştırılan sürelerin SGK’ya tescili) veya sendikal tazminat gibi özel iş hukuku davalarını da takip ederler.

Soru: İş hukuku avukatı sadece işçileri mi temsil eder, yoksa işverenleri de temsil ediyor mu?

Cevap: İş hukuku avukatları hem işçileri hem de işverenleri temsil edebilir. Bazı avukatlar kariyerleri boyunca daha çok işçi tarafında çalışmayı tercih ettiğinden “işçi avukatı” olarak bilinirken, bazıları da işveren danışmanlığına yoğunlaşır ve “işveren avukatı” olarak anılabilir. Esasen her ikisi de iş hukuku avukatıdır ve temsil ettikleri tarafa göre stratejileri farklılaşsa da aynı mevzuata hakimdirler.

Soru: İşe iade davası nedir ve ne kadar sürer?

Cevap: İşe iade davası, haksız veya geçersiz nedenle işten çıkarılan işçinin, işine geri dönmek için açtığı davadır. İşçinin işe iade talebi mahkemece kabul edilirse, işveren ya işçiyi eski pozisyonunda yeniden işe başlatmak ya da işe başlatmama tazminatı ödemek zorundadır. Bu davalar yargının iş yüküne göre değişmekle birlikte genellikle 2-6 ay içinde ilk derece mahkemesinde sonuçlanabilir. Karar sonrasında istinaf veya temyiz aşamaları da olursa süreç uzayabilir.

Soru: Arabuluculuk iş davalarında zorunlu mu?

Cevap: Evet, Türkiye’de 1 Ocak 2018’den itibaren birçok iş hukuku uyuşmazlığında (kıdem, ihbar, işe iade gibi taleplerde) dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur. Arabuluculuk sürecine taraflar ve avukatları katılır; anlaşma sağlanamazsa arabulucu bir tutanak düzenler ve bu tutanak olmadan mahkeme dava başvurusunu kabul etmez. Ancak iş kazası veya mobbing gibi bazı davalarda arabuluculuk zorunlu değildir.

Soru: Mobbing (iş yerinde psikolojik taciz) durumunda işçi ne yapabilir?

Cevap: Mobbinge maruz kalan bir işçi öncelikle durumu belgelemeye ve tanık toplamaya çalışmalıdır. Ardından bir iş hukuku avukatına başvurarak hukuki süreç başlatabilir. Avukat, mobbingin tespiti için dava açabileceği gibi, işçiye haklı fesih hakkı doğduysa iş sözleşmesini feshedip kıdem tazminatı talep etme yoluna da gidebilir. Ayrıca mobbing nedeniyle manevi tazminat davası açılması da mümkündür.

Soru: İşveren olarak ne zaman bir iş hukuku avukatına ihtiyaç duyarım?

Cevap: İşverenler, yalnızca bir dava ile karşılaştıklarında değil, işçi çalıştırmaya başladıkları andan itibaren bir iş hukuku avukatının danışmanlığına ihtiyaç duyar. İş sözleşmelerinin hazırlanmasından çalışan özlük dosyalarının oluşturulmasına, disiplin süreçlerinden işten çıkarma prosedürlerine kadar her adımda avukat desteği almak ileride çıkabilecek sorunları önler. Özellikle yeni bir işyeri kurarken veya personel yönetimi konusunda stratejik kararlar alırken avukata danışmak çok faydalıdır.

Soru: İhbar süresi nedir ve ihbar süresine uymamanın sonucu ne olur?

Cevap: İhbar süresi, belirsiz süreli iş sözleşmesini feshetmek isteyen tarafın (işçi veya işveren) karşı tarafa önceden bildirim yapması gereken süredir. Bu süre, işçinin kıdemine göre 2 hafta ile 8 hafta arasında değişir. Eğer taraflardan biri bu ihbar süresine uymadan sözleşmeyi sonlandırırsa, karşı tarafa ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır. Örneğin, işveren ihbar süresine uymadan işçiyi çıkarırsa, işçiye ihbar süresine karşılık gelen ücret tutarında tazminat öder.

Soru: Kıdem tazminatı hangi durumlarda alınamaz?

Cevap: Kıdem tazminatı, en az bir yıl aynı işverene hizmeti olan işçinin belirli şartlarda hak ettiği bir ödemedir. Ancak bazı durumlarda işçi kıdem tazminatı alamaz. Örneğin, işçi kendi isteğiyle (haklı bir nedeni olmaksızın) istifa ederse kıdem tazminatına hak kazanamaz. Aynı şekilde, işveren İş Kanunu’nda sayılan ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış gibi haklı fesih sebeplerinden biriyle işçiyi çıkarmışsa, bu durumda da kıdem tazminatı ödenmez. İş hukuku avukatı, kıdem tazminatına hak kazanılıp kazanılmadığını somut olay özelinde değerlendirir.

Soru: İş mahkemesi davaları genellikle ne kadar sürer?

Cevap: İş mahkemelerindeki davaların süresi, davanın türüne ve mahkemenin iş yoğunluğuna göre değişir. Basit alacak davaları 6-12 ay arasında ilk derece mahkemesinde sonuçlanabilirken, işe iade gibi davalar daha kısa sürede neticelenebilir. Dosyanın bilirkişiye gitmesi, tanık sayısı ve diğer usul işlemleri davanın süresini uzatabilir. İstinaf ve temyiz süreçlerinin olması halinde, kesin sonucun alınması 1-2 yılı bulabilir.

Soru: İş hukuku avukatının ücreti nasıl belirlenir?

Cevap: Avukatlık ücreti, davanın niteliğine, avukatın deneyimine ve Baro tarafından belirlenen tavsiye edilen ücret tarifesine göre değişkenlik gösterir. Bazı iş davalarında avukatlar, “vekâlet ücreti” olarak kazanılan miktarın belli bir yüzdesini talep etmeyi tercih edebilir. Bu oran, işçi ile avukatın anlaşmasına göre belirlenir ve genellikle %10-20 aralığında olabilir. Örneğin, kıdem tazminatı davasında avukatla %15 vekâlet ücreti üzerinde anlaşılmışsa, işçinin kazandığı tazminatın %15’i avukata ödenir. Ayrıca, avukatlar Türkiye Barolar Birliği’nin belirlediği asgari ücret tarifesinin altında bir ücret talep edemezler.

Soru: İş hukukunda zamanaşımı süreleri ne kadardır?

Cevap: İş hukukunda, işçilik alacakları için genellikle 5 yıllık zamanaşımı süreleri uygulanır. Örneğin, ihbar ve kıdem tazminatı, fazla mesai ücreti, izin ücreti gibi alacaklar için işten ayrılma tarihinden itibaren 5 yıl içinde dava açılmalıdır. Ancak işe iade davası gibi bazı davalar için bu süre çok daha kısadır (işe iade için 1 ay içinde arabulucuya başvurmak gerekir). Zamanaşımı süresinin geçmesi, alacağın talep edilme hakkını ortadan kaldırmasa da işverene ödeme yapmama imkanı verir. Bu nedenle, hak kaybına uğramamak için bir iş hukuku avukatına danışarak süreleri doğru değerlendirmek önemlidir.