Fazla Çalışma & Fazla Sürelerle Çalışma

1. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Nedir?

İş Kanunu’na göre, işçilerin haftalık çalışma süresi en fazla 45 saat olmalıdır. Bu süre, işveren ve işçi arasında farklı bir süre kararlaştırılmadığı takdirde, haftanın günlerine eşit olarak bölünerek uygulanır. Ancak işçilerin bu normal çalışma süresine ek olarak, bazı zorunlu durumlarda fazla çalışması gerekebilir. Bu gibi durumlarda, işçinin yaptığı çalışma “fazla çalışma” veya “fazla sürelerle çalışma” olarak adlandırılır.

Fazla çalışma, işçinin haftalık 45 saati aşan çalışmasıdır. Öte yandan, haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında kararlaştırıldığı işlerde, belirlenen süre ile 45 saat arasındaki çalışmalar ise “fazla sürelerle çalışma” olarak tanımlanır. Örneğin, haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlenmiş bir işçinin 49 saat çalışması durumunda, 40-45 saat arası fazla sürelerle çalışma, 45 saati aşan süre ise fazla çalışma olarak kabul edilir.

2. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma İşverenin Talebine mi Bağlıdır?

Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma, işçinin onayı alınarak yapılmalıdır. İşveren her durumda işçiden fazla çalışma talep edemez. Ancak, ülkenin genel çıkarları veya olağanüstü durumlar nedeniyle işçinin onayı olmaksızın fazla çalışması gerekebilir. Bu durumlar dışında işçinin rızası olmadan fazla çalışma yaptırılamaz.

3. Kimler Fazla Çalışma Yapamaz?

Kanuna göre bazı işçilerin fazla çalışma yapması yasaktır. Bu işçiler ve işlerde fazla çalışma yaptırılamaz:

• 18 yaşını doldurmamış işçiler,
• Sağlık sorunları nedeniyle fazla çalışma yapamayacağı doktor raporuyla belgelenen işçiler,
• Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
• Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler,
• Yer altında çalışan işçiler,
• Üst düzey yöneticiler (Yargıtay kararlarına göre).

Ayrıca, sağlık kuralları açısından günlük 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işler ve gece çalışmaları da fazla çalışmanın yapılamayacağı işler arasında yer alır.

4. Fazla Çalışmanın Yıllık ve Günlük Sınırları Nelerdir?

İş Kanunu’na göre, fazla çalışma süresi yıllık en fazla 270 saat ile sınırlıdır. Günlük normal çalışma süresi ise en fazla 11 saat olabilir. Örneğin, günlük çalışma süresi 8 saat olan bir işçi, 3 saate kadar fazla çalışma yapabilir. Ancak, günlük 11 saati aşan süreler fazla çalışma olarak kabul edilir.

5. Fazla Çalışma Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Fazla çalışma ücreti, işçinin normal çalışma ücretinin yüzde 50 zamlı haliyle ödenir. Eğer işçi, fazla sürelerle çalışma yapmışsa, bu durumda normal ücretin yüzde 25 zamlı hali uygulanır. İşçi dilerse, zamlı ücret almak yerine fazla çalıştığı her saat için 1 saat 30 dakika serbest zaman, fazla sürelerle çalıştığı her saat için ise 1 saat 15 dakika serbest zaman kullanabilir.

6. Fazla Çalışma Ücretinin Ücrete Dahil Olması Durumunda İşçi Hakları Nelerdir?

İş sözleşmesinde, fazla çalışma ücretlerinin işçinin maaşına dahil olduğuna dair bir hüküm bulunabilir. Ancak bu durumda, fazla çalışma süresinin belirtilmemesi halinde kanunen azami fazla çalışma olan 270 saat sözleşmeye dahil sayılır. İşçinin 270 saati aşan çalışması varsa, bu süre için fazla çalışma ücreti talep edebilir.

7. Fazla Çalışmanın İspatı Kim Tarafından Yapılır?

Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi, bu iddiasını ispat etmek zorundadır. İşçi, işyeri kayıtları, giriş-çıkış belgeleri veya tanık ifadeleriyle fazla çalıştığını kanıtlayabilir.

8. Fazla Çalışma Ücreti Zamanaşımı Süresi Nedir?

Fazla çalışma ücreti talebi, 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre, fazla çalışmanın gerçekleştirildiği tarihten itibaren başlar.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Fazla çalışma ile fazla sürelerle çalışma arasındaki fark nedir?
   Fazla çalışma, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışma ise, belirlenen haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında olduğu durumlarda, 45 saate kadar yapılan çalışmalardır.
2. Kimler fazla çalışma yapamaz?
   18 yaşından küçükler, sağlık sorunları nedeniyle çalışamayanlar, gebe ve emziren işçiler ile kısmi süreli çalışanlar fazla çalışma yapamaz.
3. Fazla çalışma ücreti nasıl hesaplanır?
   Fazla çalışma ücreti, normal saatlik ücretin yüzde 50 zamlı haliyle hesaplanır. Fazla sürelerle çalışma ise yüzde 25 zamlı olarak ödenir.
4. Fazla çalışma için işçinin onayı gerekli midir?
   Evet, işçinin onayı olmadan fazla çalışma yaptırılamaz. Ancak olağanüstü durumlar söz konusu olduğunda onay aranmaz.
5. Fazla çalışma talebi ne kadar süre içinde yapılmalıdır?
   Fazla çalışma ücreti, çalışmanın yapıldığı tarihten itibaren 5 yıl içinde talep edilebilir.

Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.

Saygılarımızla,