İşçinin Haklı Fesih Sebepleri ve Şartları

İşçinin haklı fesih sebepleri, işçinin iş sözleşmesini derhal sona erdirme hakkını tanıyan, İş Kanunu’nda belirtilen özel durumları kapsar. Bu durumlarda işçi, herhangi bir ihbar süresine uymaksızın işten ayrılabilir ve kıdem tazminatına hak kazanır. Bu yazıda, işçinin haklı fesih sebepleri ve bu hakları kullanma şartlarını ayrıntılı olarak ele alacağız.

Haklı Sebeple Derhal Fesih Nedir?

Haklı sebeple derhal fesih hakkı, işçi veya işverenin, belirli şartlar altında iş sözleşmesini ihbar süresi beklemeksizin derhal sona erdirme hakkıdır. İş Kanunu’nun 24. maddesinde işçinin haklı sebeplerle iş akdini feshetme hakkı detaylandırılmıştır. Bu sebepler, genel olarak sağlık sorunları, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık ve zorlayıcı sebepler olarak üç ana gruba ayrılır.

İşçinin Haklı Fesih Sebepleri Nelerdir?

İşçinin haklı fesih sebepleri, İş Kanunu’nun 24. maddesinde belirtilmiş olup, üç ana başlık altında toplanmıştır:

1. Sağlık Sebepleri

• İşin niteliğinden kaynaklanan sebeplerle işçinin sağlığı ve hayatı için tehlike oluşması: İşçi, yaptığı işin sağlığına zarar verdiğini kanıtlayabilir ve bu durumda derhal fesih hakkı doğar.
• İşçinin sürekli ve yakından temas ettiği bir kişinin bulaşıcı veya iş ile bağdaşmayan bir hastalığa yakalanması: Bu durumda işçi, kendisinin veya ailesinin sağlığını korumak amacıyla iş sözleşmesini feshedebilir.

2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Durumlar

• İşverenin, iş sözleşmesi yapılırken işçiyi yanıltması: İşverenin işçiyle yaptığı sözleşmede yanlış beyanlarda bulunması işçinin fesih hakkı doğurur.
• İşverenin işçiye veya ailesine hakaret, sataşma, cinsel taciz gibi eylemlerde bulunması: İşyerinde saygı kurallarına aykırı davranışlar, işçinin haklı nedenle derhal işten ayrılma sebebidir.
• İşçinin ücreti kanun veya sözleşme hükümlerine uygun şekilde ödenmezse: İşçi, ödenmeyen maaş veya ücretini almak için iş sözleşmesini feshedebilir.

3. Zorlayıcı Sebepler

• İşçinin çalıştığı işyerinde meydana gelen zorlayıcı sebepler, örneğin yangın, deprem veya savaş gibi olağanüstü haller nedeniyle işyerinin kapanması veya işçinin çalışamaması durumlarında, işçi haklı sebeple fesih yapabilir.

Haklı Fesih ve Kıdem Tazminatı Şartları

İşçinin haklı fesih sebeplerine dayanarak iş sözleşmesini sona erdirmesi halinde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı, işçinin en az bir yıl süreyle aynı işyerinde çalışmış olmasını ve işten ayrılma sebebinin haklı bir nedene dayanmasını gerektirir. İşçi, her tam yıl için 30 günlük brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı alabilir.

Ancak, işçi iş sözleşmesini haklı bir sebep olmaksızın feshederse kıdem tazminatı alamaz ve ihbar süresine uymak zorundadır. Haklı fesih durumunda işçi, ihbar süresi olmaksızın işten ayrılma hakkına sahip olduğundan ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü doğmaz.

Fazla Mesai ve Haklı Fesih Hakkı

İşçinin fazla mesai ücretinin ödenmemesi, haklı fesih sebeplerinden biridir. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saati aşmamalıdır. Bu süreyi aşan her saat fazla mesai olarak kabul edilir ve zamlı ücret ödenmesi gerekmektedir. Eğer işveren, fazla mesai ücretini ödemiyorsa işçi bu durumu haklı fesih sebebi olarak gösterip iş sözleşmesini sonlandırabilir.

Sigorta Primlerinin Eksik Yatırılması Nedeniyle Haklı Fesih

İşçinin sigorta primlerinin eksik yatırılması da haklı fesih nedenidir. İşveren, işçinin SGK primlerini tam ve doğru şekilde yatırmak zorundadır. Eğer primler eksik yatırılıyorsa, bu durum işçinin emeklilik hakkını ve sosyal güvenlik haklarını olumsuz etkiler. İşçi, bu durumu fark ettiğinde derhal iş sözleşmesini feshedip kıdem tazminatını talep edebilir.

İzinlerin Kullandırılmaması Nedeniyle Haklı Fesih

Yıllık ücretli izin, işçinin yasal hakkıdır ve işveren bu hakkı tanımak zorundadır. Eğer işveren, işçiye yıllık izin hakkını kullandırmıyorsa işçi bu durumu haklı fesih sebebi olarak göstererek iş sözleşmesini feshedebilir. İzinlerin kullandırılmaması nedeniyle fesih yapan işçi, kıdem tazminatına hak kazanır.

Mobbing Nedeniyle Haklı Fesih

Mobbing, yani iş yerinde psikolojik taciz, işçinin iş akdini sona erdirmesi için haklı bir neden oluşturur. İşveren veya diğer çalışanlar tarafından sürekli baskıya maruz kalan işçi, bu durumu haklı fesih sebebi gösterip işten ayrılabilir. Mobbing nedeniyle fesih yapan işçi, kıdem tazminatı ve varsa diğer alacaklarını talep edebilir.

Haklı Fesihte İşçinin Hakları

İşçi, haklı fesih sebebiyle iş sözleşmesini sona erdirirse aşağıdaki haklarını talep edebilir:

• Kıdem Tazminatı: Her çalışma yılı için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır.
• Fazla Mesai Ücreti: Ödenmemiş fazla mesai ücretlerini talep edebilir.
• Yıllık İzin Ücreti: Kullanılmamış yıllık izin sürelerine ait ücret talep edebilir.
• Maaş ve Diğer Ücretler: İşçiye ödenmemiş olan maaş, prim, ikramiye gibi ücret alacaklarını talep edebilir.

Haklı Fesih ve İhbar Tazminatı

Haklı fesih durumunda işçi, ihbar süresi tanımadan işten ayrılma hakkına sahip olur. Bu durumda işçi ihbar tazminatı talep edemez ancak işverenin ihbar süresine uyup uymadığına bakılmaksızın kıdem tazminatına hak kazanır.

İşçi Haklı Fesih Yaptığında İşsizlik Maaşı Alabilir Mi?

İşçi, haklı sebeple iş sözleşmesini feshettiğinde işsizlik maaşı alabilir. Ancak işsizlik maaşı alabilmesi için işçinin son 120 gün hizmet akdiyle çalışmış ve son üç yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekmektedir. İşçi, işten ayrıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a başvurarak işsizlik maaşı talep edebilir.

Sonuç

İşçinin haklı fesih sebepleri, işçinin iş sözleşmesini derhal feshedip kıdem tazminatına hak kazanmasını sağlayan özel durumlardır. Sağlık sorunları, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar ve zorlayıcı sebepler, işçinin haklı fesih hakkını doğuran başlıca durumlardır. İşçinin haklı fesih yapabilmesi için fesih sebebini ispatlayabilecek durumda olması gerekmektedir. Haklı sebeple fesih halinde işçinin kıdem tazminatı hakkı saklıdır ancak ihbar tazminatı talep edemez.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Haklı fesih durumunda işçi kıdem tazminatı alabilir mi?
   Evet, işçi haklı fesih sebebiyle iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatına hak kazanır.
2. Haklı fesih sebepleri nelerdir?
   Sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık, zorlayıcı sebepler işçinin haklı fesih sebeplerindendir.
3. Haklı fesih yapan işçi ihbar tazminatı alır mı?
   Hayır, haklı fesih durumunda işçi ihbar tazminatı talep edemez.
4. Sigorta primlerinin eksik yatırılması haklı fesih sebebi midir?
   Evet, sigorta primlerinin eksik yatırılması işçi için haklı fesih sebebidir.
5. İşçi haklı fesih yaptığında işsizlik maaşı alabilir mi?
   Evet, işçi haklı fesih sebebiyle işten ayrıldığında işsizlik maaşı alabilir, ancak gerekli şartları sağlaması gerekmektedir.

Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.

Saygılarımızla,