Arabuluculuk Nedir?

Arabuluculuk, 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’na göre, taraflar arasında uyuşmazlıkları çözmek amacıyla tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişi aracılığıyla yapılan bir alternatif çözüm yöntemidir. Bu süreç, sistematik teknikler kullanılarak yürütülür ve tarafların kendi aralarında çözümler üretmelerini sağlar. Taraflar kendi çözüm yollarını bulmakta zorlandığında ise arabulucu, çözüm önerileri sunabilir. Arabuluculuk, dava açılmadan önce ya da dava sürecinde başvurulabilen bir yöntem olup, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği özel hukuk uyuşmazlıklarında uygulanabilir.

Arabuluculuk, gönüllü (ihtiyari) ve zorunlu olmak üzere iki şekilde yürütülebilir. Zorunlu arabuluculuk, bazı uyuşmazlıklar için mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya gitmeyi zorunlu kılar. İhtiyari arabuluculuk ise tamamen tarafların isteğine bağlı olarak gerçekleştirilir.

Arabuluculuğun Temel İlkeleri

Arabuluculuk süreci birkaç temel ilkeye dayanır:

1. İradi Olma ve Eşitlik: Taraflar, arabulucuya başvurma, süreci sürdürme veya sonlandırma konusunda tamamen serbesttir. Her iki taraf da süreç boyunca eşit haklara sahiptir.
2. Gizlilik: Arabuluculuk süreci gizlidir. Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, arabuluculuk sürecinde elde edilen bilgi ve belgeler gizli tutulur ve mahkemede delil olarak kullanılamaz.
3. Beyan ve Belgelerin Kullanılamaması: Tarafların arabuluculuk sürecinde ileri sürdükleri öneriler, arabuluculuk sonucunda ulaşılan anlaşma belgeleri, mahkemede delil olarak kullanılamaz.

Zorunlu Arabuluculuk

Türkiye’de bazı uyuşmazlık türlerinde arabuluculuk zorunlu hale getirilmiştir. Zorunlu arabuluculukta, dava açmadan önce arabulucuya başvurma şartı aranır. Eğer arabulucuya başvurulmadan dava açılırsa, dava “dava şartı yokluğu” nedeniyle usulden reddedilir. Aşağıda zorunlu arabuluculuk kapsamında olan başlıca uyuşmazlık türleri yer almaktadır:

1. İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesine göre, işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıklar, örneğin yıllık izin ücreti, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi uyuşmazlıklar, arabuluculuk yoluyla çözülmek zorundadır. İş kazası veya meslek hastalığından doğan uyuşmazlıklar bu kapsama girmez. Arabulucu, başvuru tarihinden itibaren üç hafta içinde süreci tamamlamalıdır. Zorunlu hallerde bu süre bir hafta uzatılabilir.

2. Ticari Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 5/A maddesine göre, ticari davalarda (örneğin alacak ve tazminat talepleri) arabulucuya başvurma dava şartıdır. Arabulucuya başvurmadan dava açmak mümkün değildir. Ticari davalarda arabulucunun dosyayı altı hafta içinde sonuçlandırması gerekmektedir. Zorunlu durumlarda bu süre iki hafta daha uzatılabilir.

3. Tüketici Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 73/A maddesi ile tüketici mahkemelerinde görülen uyuşmazlıklarda dava açılmadan önce arabulucuya başvuru şartı getirilmiştir. Ancak tüketici hakem heyetinin görev alanına giren uyuşmazlıklar, tüketici hakem heyeti kararlarına itirazlar ve taşınmazın aynından doğan uyuşmazlıklar bu düzenlemenin dışında kalır.

İhtiyari Arabuluculuk

İhtiyari arabuluculukta taraflar kendi istekleri doğrultusunda arabulucuya başvurabilirler. Herhangi bir dava açılmadan önce veya dava sürecinde ihtiyari arabuluculuğa başvurmak mümkündür. Bu süreç, taraflar arasında dostane bir çözüm bulunmasına olanak tanır ve dava sürecinden daha hızlı ve düşük maliyetli olabilir.

İhtiyari arabuluculuğa başvurulabilecek uyuşmazlık türleri şunlardır:

• Boşanma davalarında mal paylaşımı
• Maddi ve manevi tazminat talepleri
• Kıdem ve ihbar tazminatları
• Mirasta mal paylaşımı

Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler?

Arabuluculuk süreci, başvuru ile başlar ve şu adımlarla ilerler:

1. Arabulucunun Seçimi: Taraflar, arabulucuyu Adalet Bakanlığı’na bağlı Arabulucular Sicilinden seçerler. Eğer taraflar arabulucu seçemezse, Adalet Bakanlığı bir arabulucu atar.
2. İlk Toplantı: Arabulucu, tarafları ilk toplantıya davet eder. Tarafların katılmaması durumunda, katılmayan taraf yargılama giderlerinden sorumlu tutulur.
3. Müzakere: Taraflar, arabulucu eşliğinde uyuşmazlıklarını müzakere eder. Arabulucu, müzakereler sırasında taraflara önerilerde bulunabilir.
4. Anlaşma: Eğer taraflar bir anlaşmaya varırsa, bu anlaşma belgesi düzenlenir ve imzalanır. Anlaşma belgesi, ilam niteliğinde bir belge olarak kabul edilir ve icra edilebilir.
5. Anlaşmazlık Durumu: Eğer taraflar arabuluculuk sürecinde anlaşamazsa, mahkemeye başvurma yolu açıktır. Arabuluculuk sürecinin tamamlanmamış olması durumunda dava açmak mümkün değildir.

Arabuluculukta İcra Edilebilirlik Şerhi

Arabuluculuk süreci sonucunda taraflar bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşmanın icra edilebilmesi için mahkemeden “icra edilebilirlik şerhi” alınması gerekmektedir. İcra edilebilirlik şerhi, anlaşmanın mahkemelerce icra edilebilir bir belgeye dönüştürülmesini sağlar.

Arabuluculuk Ücretleri

Arabulucuya ödenecek ücret, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi‘ne göre hesaplanır. Zorunlu arabuluculuk süreçlerinde, taraflarca ulaşma sağlanamazsa, arabuluculuk ücreti Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Arabuluculuk nedir?
   Arabuluculuk, taraflar arasında yaşanan uyuşmazlıkların, tarafsız bir üçüncü kişi yardımıyla çözülmesi sürecidir. Taraflar, mahkemeye gitmeden önce veya dava sürecinde arabuluculuğa başvurabilirler.
2. Arabuluculuk zorunlu mudur?
   Bazı davalarda arabuluculuğa başvurmak zorunludur. Özellikle iş hukuku, ticari uyuşmazlıklar ve tüketici davalarında arabuluculuk dava şartı olarak düzenlenmiştir.
3. Arabuluculuğa nasıl başvurulur?
   Taraflar, Adalet Bakanlığı’nın Arabulucular Sicilinde kayıtlı arabuluculara başvurabilirler. Zorunlu arabuluculuk durumunda ise Adalet Bakanlığı, taraflar için bir arabulucu görevlendirir.
4. Arabuluculuk anlaşması bağlayıcı mıdır?
   Evet, taraflar arasında yapılan arabuluculuk anlaşması bağlayıcıdır ve mahkemeden icra edilebilirlik şerhi alınarak ilam niteliğinde belge haline getirilir.
5. Arabulucuya başvuru süresi var mıdır?
   İhtiyari arabuluculuk için belirli bir süre yoktur. Ancak zorunlu arabuluculukta dava açılmadan önce başvuru yapılması gerekmektedir.

Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.

Saygılarımızla,