Şirketlerin Birleşme ve Devir İşlemleri

Şirketleri, kişilerin belli iktisadi amaçlarını gerçekleştirebilmek amacıyla kurulurlar. şirketlerden tüzel kişiliği olanlar vardır, olmayanları vardır. Hukukumuzda ”şirket” isminden bahsedildiği zaman iki veya daha fazla kişinin ortak iktisadi bir sonuca ulaşabilmek için emek ve mallarını taraflar arasında gerçekleşen bir akitle birleştirmek suretiyle meydana getirdikleri topluluktur.

Borçlar Kanununun 520’nci maddesinde şirket; ”Şirket bir akittir ki, onunla iki veya daha fazla kimseler, emeklerini ve mallarını müşterek bir gayeye erişmek için birleştirme borcu altına girerler.” şeklinde tanımlamıştır.

Adi Şirketlerin tüzel kişiliği bulunmamasının aksine ticaret şirketlerinin tüzel kişiliği bulunmaktadır.

Şirketlerin birleşme ve devir işlemleri, kurumsal stratejilerin önemli bir parçasıdır. Bu süreçler, işletmelerin büyüme hedeflerini gerçekleştirmeleri, pazar konumlarını güçlendirmeleri ve operasyonel verimliliklerini artırmaları için kritik öneme sahiptir. Türk Ticaret Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu, birleşme ve devir işlemlerini detaylı bir şekilde düzenlemekte ve bu işlemler için belirli vergilendirme esaslarını belirlemektedir. Bu yazıda, şirketlerin birleşme ve devir işlemlerini, bu süreçlerin niteliklerini ve türlerini ele alacağız.

A) Birleşme ve Devrin Nitelikleri

Birleşme işlemine konu teşkil edecek kurumların (sermaye şirketlerinin) birbirleriyle birleşerek yeni bir tüzel kişilik oluşturması veya bir veya birkaçının diğer kuruma katılması birleşme olarak adlandırılır. Birleşme, iki şekilde gerçekleşebilir:

Kaynaşma Hali: İki veya daha fazla şirket birleşerek yeni bir şirket oluşturur.

İltihak, Devir Hali: Bir veya birkaç şirket, tüm aktif ve pasifleriyle başka bir şirkete katılır ve tüzel kişiliklerini kaybederler.

Türk Ticaret Kanunu’nun 451-454. maddelerinde birleşmenin “yeni şirket kurulması” veya “devralma” şeklinde olabileceği düzenlenmiştir. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 36-39. maddelerinde ise birleşme, devir, bölünme ve hisse değişimi konuları ele alınmış ve vergilendirme esasları belirlenmiştir.

– Sermaye şirketlerinin; başka bir sermaye şirketiyle, kooperatifle, devralan şirket olmak şartıyla kollektif ve komandit şirketlerler,

– Şahıs şirketlerinin; başka bir şahıs şirketiyle, devrolan şirket olmak şartıyla semaye şirketleriyle ve kooperatiflerle,

– Kooperatiflerin; başka bir kooperatifle, sermaye şirketiyle, devralan şirket olmak şartıyla şahıs şirketiyle,

– Devrolunan olmak şartıyla bir ticari işletmenin, bir ticaret şirketiyle.

B) Birleşmenin Çeşitleri

1. Birleşme

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 36. maddesi kapsamında, bir veya birkaç kurumun diğer bir kurumla birleşmesi, birleşme sebebiyle infisah eden kurumlara ettiği etki bakımından tasfiye hükmündedir. Ancak, söz konusu birleşme işleminde tasfiye karı yerine birleşme karı vergiye matrah olur. Bu madde, Türk Ticaret Kanunu’nun “yeni bir şirket kurulması” ve “devralma” şeklinde tanımlanan tüm birleşme türlerini kapsar.

2. Devir

Ticaret hukukumuzda devralma suretiyle birleşme, bir şirketin diğer bir şirkete tüm aktif ve pasifleriyle katılması ve bu katılma sonucunda tüzel kişiliğini kaybetmesi şeklinde gerçekleşir. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 37. maddesinde belirtilen devir hali, ticaret hukukundaki devralmanın aynısı olmayıp, özel bir birleşme şeklidir. Bu birleşmelerin “devir” sayılabilmesi için aşağıdaki şartlar gereklidir:

• Tam Mükellefiyet: Birleşme sonucunda infisah eden kurum ile birleşilen kurumun kanuni veya iş merkezlerinin Türkiye’de bulunması gerekmektedir.
• Bilanço Değerlerinin Devri: Münfesih kurumun devir tarihindeki bilanço değerlerini, birleşilen (devralan) kurum, bir bütün olarak devralmalı ve aynen bilançosuna geçirmelidir.

3. Şekil Değiştirme

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 37. maddesi, tam mükellefiyete tabi kurumların belirli şartlar dahilinde “şekil değiştirmelerini” de “devir” hükmünde kabul etmiştir. Bu durumda, tasfiye yapılmadan bir kurumun statüsü değiştirilebilir. Örneğin, bir iktisadi kamu müessesesi, anonim şirket veya kooperatif şirket haline dönüşebilir. Bu süreçte, yeni kurum eski kurumun aktif ve pasif değerlerini aynen devralır ve eski kurumun sahipleri, yeni kurulan kurumun hissedarları olurlar. Yeni kurumun eski kuruma ait olan aktif değerleri pasif değerlerden bağımsız olarak devralması mümkün değildir.

Sonuç

Şirketlerin birleşme ve devir işlemleri, stratejik büyüme ve pazar güçlendirme açısından büyük önem taşır. Türk Ticaret Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu, bu süreçlerin yasal ve vergisel boyutlarını düzenleyerek, şirketlerin bu işlemleri güvenli ve verimli bir şekilde gerçekleştirmelerini sağlar. Doğru bir planlama ve profesyonel danışmanlık ile, birleşme ve devir işlemleri hem satıcı hem de alıcı için büyük fırsatlar sunar.

Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.

Saygılarımızla,

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Şirket birleşmesi ve devri arasındaki fark nedir?
   Şirket birleşmesi, iki veya daha fazla şirketin bir araya gelerek yeni bir tüzel kişilik oluşturması veya bir şirketin diğerine katılarak tüzel kişiliğini kaybetmesidir. Devir ise, bir şirketin tüm aktif ve pasifleriyle başka bir şirkete katılması ve tüzel kişiliğini kaybetmesi durumudur. Devir, birleşmenin özel bir şeklidir.
2. Şirket birleşmeleri ve devirlerinde vergilendirme nasıl yapılır?
   Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre, şirket birleşmelerinde tasfiye karı yerine birleşme karı vergiye matrah olur. Devir işlemlerinde ise, infisah eden kurumun bilanço değerleri devralan kurum tarafından aynen devralınır ve bu değerler devralan kurumun bilançosuna geçirilir.
3. Şirket birleşme ve devir işlemleri ne kadar sürer?
   Birleşme ve devir işlemlerinin süresi, şirketlerin büyüklüğüne, faaliyet alanına ve işlemlerin karmaşıklığına bağlı olarak değişebilir. Bu süreç genellikle birkaç ay sürebilir, ancak bazı durumlarda daha uzun zaman alabilir.
4. Birleşme veya devir işlemi için hangi belgeler gereklidir?
   Birleşme veya devir işlemi için genellikle şirketlerin mali tabloları, değerleme raporları, yasal ve mali inceleme raporları, birleşme veya devir sözleşmesi gibi belgeler gereklidir. Ayrıca, bu işlemlerin ilgili kurumlar tarafından onaylanması için gerekli belgeler de hazırlanmalıdır.
5. Birleşme veya devir işlemi sırasında nelere dikkat edilmelidir?
   Birleşme veya devir işlemi sırasında, şirketlerin mali durumu, yasal yükümlülükleri, çalışanların durumu ve müşteri ilişkileri gibi konular dikkatle değerlendirilmelidir. Ayrıca, işlemlerin yasal ve mali boyutları profesyonel danışmanlar tarafından incelenmeli ve gerekli tüm düzenlemeler yapılmalıdır.