Kira Bedelinin Ödeme Yeri Tespiti (Tevdii Mahalli Tayini) Nedir, Nasıl Yapılır?

Kira sözleşmesinde kira bedelinin ödeme yeri açıkça belirlenmediğinde veya kira bedelini ödeyecek yer konusunda belirsizlik yaşandığında, kira bedelinin ödeme yeri tespiti, diğer adıyla tevdii mahalli tayini, devreye giren önemli bir hukuki mekanizmadır. Bu süreç, kiracının kira borcunu ifa edebilmesi (ödeyebilmesi) veya anahtar teslimi yapabilmesi için gerekli koşulların sağlanmadığı hallerde mahkeme kararıyla devreye girer. Özellikle ev sahibinin kira ödemesini kabul etmediği ya da kiracının kira bedelini nereye yatıracağını bilemediği durumlarda, tevdii mahalli tayini sayesinde kiracı borcunu güvence altına alarak ödeyebilir. Bu uygulama kiracı ve ev sahibi arasındaki ödeme yeri uyuşmazlığını yasal çerçevede çözüme kavuşturur ve tarafların haklarını dengede tutar.

Günümüzde çoğu kira sözleşmesinde ödeme şekli ve yeri (örneğin belirli bir banka hesabı) belirtilse de, uygulamada çeşitli nedenlerle kira parasının nereye ödeneceği belirsiz hale gelebilir. Böyle bir belirsizlik, kiracıyı zor durumda bırakarak haksız yere temerrüde düşmesine (borcunu ödemede gecikmiş duruma düşmesine) yol açabilir. Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde geliştirilmiş olan kira bedelinin ödeme yerinin belirlenmesi süreci, kiracının yükümlülüğünü yerine getirmesine olanak tanıyarak olası hak kayıplarını önler. Aşağıda, bu hukuki kavramın ne anlama geldiği, hangi yasal dayanaklara sahip olduğu, hangi durumlarda ve nasıl uygulanacağı, başvuru sürecinin adımları, tarafların hak ve yükümlülükleri ile uygulamada yaşanan sorunlar ve çözümleri ayrıntılı şekilde ele alınmaktadır.

Kira Bedelinin Ödeme Yeri Tespiti (Tevdii Mahalli Tayini) Nedir?

Kira bedelinin ödeme yeri tespiti, bir kira ilişkisinde kira borcunun nerede ödeneceğinin mahkeme tarafından belirlenmesi anlamına gelir. “Tevdii mahalli tayini” terimi, dilimize Osmanlıcadan geçmiş olup tevdi “teslim etmek, bir yere bırakmak” demektir; mahall yer anlamına gelir; tayin ise belirleme demektir. Birlikte ele alındığında tevdii mahalli tayini, ödeme yapılacak yerin belirlenmesi demektir. Bu kavram, özellikle kira ödemelerinde ortaya çıkan belirsizlik durumlarında karşımıza çıkar.

Kira sözleşmesinde taraflar genellikle kira bedelinin nasıl ve nereye ödeneceğini kararlaştırırlar (örneğin ev sahibinin banka hesabına havale, elden ödeme, vb.). Ancak bazen sözleşmede bu konuda açık bir hüküm olmayabilir veya sonradan ortaya çıkan koşullar nedeniyle kiracı, kira bedelini nereye ve nasıl ödeyeceğini bilemez hale gelebilir. Örneğin ev sahibi banka hesabını kapatmışsa, yeni hesap bilgisi vermediyse ya da ev sahibi kiracının yaptığı ödeme tekliflerini hiçbir haklı sebep olmaksızın reddediyorsa kira bedelinin ödeme yeri konusunda bir belirsizlik oluşur. İşte bu noktada, kiracının borcunu ifa edebilmesi için mahkemeye başvurarak ödeme yerinin belirlenmesini talep etmesi mümkün hale gelir.

Tevdi mahalli tayini davası neticesinde mahkeme, kiracının kira parasını yatırabileceği güvenli bir yer (örneğin bir devlet bankasında açılacak hesap) belirler. Mahkeme kararıyla belirlenen bu yere kiracı kira bedelini yatırdığında, hukuken kira borcunu ödemiş sayılır. Böylece kiracı, ev sahibinin ödeme almaktan kaçınması veya ödeme yeri konusundaki belirsizlik yüzünden ortaya çıkan mağduriyetten kurtulur. Aynı zamanda ev sahibi de alacağını daha sonra bu belirlenen yerden çekebilme imkânına sahip olur. Özetle, kira bedelinin ödeme yeri tespiti, taraflar arasında ödeme adresiyle ilgili uyuşmazlığı çözen ve kira bedelinin güvence altına alınarak ödenmesini sağlayan yasal bir çözümdür.

Yasal Dayanak: Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Hukuki Esaslar

Kira bedelinin ödeme yeri tespiti kurumu, Türk Borçlar Kanunu (TBK) başta olmak üzere ilgili yasal düzenlemelere dayanır. Bu konudaki temel hükümler, borcun ifası (ödenmesi) ve alacaklının temerrüdü (alacaklının gecikmesi) başlıkları altında düzenlenmiştir. İlgili yasal esasları kısaca şöyle özetleyebiliriz:

• TBK m.89 – İfa (Ödeme) Yeri: Genel kural olarak para borçları (kira borcu gibi), aksi kararlaştırılmamışsa alacaklının (ev sahibinin) ödeme zamanındaki yerleşim yerinde ödenir. Yani kira sözleşmesinde aksine bir düzenleme yoksa kiracı, kira bedelini ev sahibinin ikametgâhında veya ev sahibinin bildirdiği ödeme yerinde ödemelidir. Eğer sözleşmede bir banka hesabı belirtilmemişse, bu hüküm gereği ev sahibinin adresi ödeme yeri olarak kabul edilir. Ancak ev sahibinin adresi bilinmiyorsa veya ev sahibi adreste bulunmuyorsa bu kural tek başına sorunu çözmekte yetersiz kalır.
• TBK m.106 – Alacaklının Temerrüdü (Ev Sahibinin Temerrüdü): Borçlar Kanunu’na göre alacaklının temerrüdü, alacaklı tarafın (kira ilişkisinde ev sahibinin), kendisine usulünce teklif edilen ödemeyi haklı bir sebep olmadan kabul etmemesi veya ödemeyi alabilmek için yapması gereken hazırlıkları yapmaktan kaçınması durumudur. Bir başka deyişle, kiracı kira parasını ödemek istiyor ancak ev sahibi hiçbir geçerli neden yokken bu ödemeyi almaktan kaçınıyorsa, ev sahibi alacaklı temerrüdüne düşmüş kabul edilir. Örneğin ev sahibinin kiracının gönderdiği kira bedelini banka havalesiyle iade etmesi ya da kapıya getirilen posta/havale ödemesini teslim almaması böyle bir duruma işaret eder.
• TBK m.107 – Tevdi Hakkı: Ev sahibinin (alacaklının) temerrüde düşmesi halinde kanun, borçluya (kiracıya) tevdi hakkı tanır. TBK 107. maddeye göre, alacaklının kabul etmemesinden veya alacaklıyla ilgili kişisel sebeplerden ötürü borcun ifası mümkün olmazsa, borçlu, ödemekle yükümlü olduğu şeyi tevdi ederek borcundan kurtulabilir. Bu hükme göre kiracı, ev sahibi kira ödemesini kabul etmiyorsa veya ev sahibine ulaşılamıyorsa, kira parasını mahkemenin belirlediği yere yatırıp teslim etmek suretiyle ödeme borcunu yerine getirmiş sayılır. Ayrıca kanun, bu durumda tevdi işleminin sonucunda hasar ve masrafların alacaklıya ait olacağını belirtmektedir. Yani kiracının bu yola başvurması nedeniyle doğan masraflar prensip olarak ev sahibine yüklenir (örneğin dava masrafları ileride ev sahibinden talep edilebilir veya mahkeme kararıyla ev sahibine yüklenecektir).
• TBK m.108 – Tevdi Yeri ve Bildirim: Bu madde, tevdi edilecek yerin belirlenmesi usulünü düzenler. Kanuna göre tevdi (ödeme) yerini, ifa yerindeki hâkim belirler. Yani kira bedelini yatırmak için nereye ödeme yapılacağına mahkeme karar verir. Ticari mallarda hakim kararı olmadan da depoya tevdi mümkünse de, para gibi diğer edimlerde güvenli bir tevdi için yargısal belirleme gerekir. Ayrıca borçlu (kiracı), tevdi işlemini gerçekleştirdiğinde bunu derhal alacaklıya bildirmekle yükümlüdür. Yani kiracı, mahkeme kararıyla belirlenen yere kira bedelini yatırdıktan sonra, ödemenin yapıldığına dair ev sahibine gecikmeden haber vermelidir (genellikle noter kanalıyla ihtar göndererek depo işlemini bildirir).
• TBK m.109 – Tevdiin Sonuçları: Kanun, tevdi gerçekleştirildiğinde ortaya çıkan hukuki sonuçları da ortaya koyar. Tevdi edilen şeyin (kira parasının) hasarı artık alacaklıya ait olur ve tevdi edilen para için faiz işlemez. En önemlisi, borçlu tevdi ile borcundan kurtulmuş sayılır. Yani kiracı kira tutarını mahkemece belirlenen yere yatırdığında, sanki kira bedelini doğrudan ev sahibine ödemiş gibi borcu sona erer. Ev sahibi o parayı hemen alsın veya almasın, hukuken kira ödenmiştir ve kiracı yükümlülüğünü ifa etmiştir.
• TBK m.111 – Borcun Alacaklıdan Kaynaklanan Sebeple İfa Edilememesi: Bu madde, borcun kime ödeneceğinin belirsiz olduğu veya alacaklı tarafın kişiliğinden kaynaklanan sorunlar (örneğin ev sahibinin kim olduğunun belli olmaması, mirasçıların ortaya çıkmaması) nedeniyle borcun ifasının mümkün olmadığı hallerde, borçluya yine tevdi hakkı tanır. Bu düzenleme, ev sahibinin değişmesi (örneğin mülkün satılması veya ev sahibinin vefatı) gibi durumlarda kiracının koruyucu mekanizmalara başvurabileceğini belirtir. Eğer kiracı, kimin alacaklı olduğunu veya ödemeyi kime yapacağını bilemiyorsa (bu belirsizlikte kendi kusuru yoksa), yine alacaklının temerrüdündeki gibi kira bedelini tevdi ederek borcundan kurtulma yoluna gidebilir.
• HMK m.382 – Çekişmesiz Yargı İşlemi: Kira bedelinin ödeme yerinin belirlenmesi, usul hukuku bakımından çekişmesiz yargı işi olarak kabul edilir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) md.382 ve devamı uyarınca, belirli hukukî konular mahkemelerce çekişmesiz (yani taraflar arasında bir uyuşmazlık olmasa da yapılabilen) iş olarak görülür. Tevdi mahalli tayini de bir çekişmesiz yargı işlemidir, çünkü burada amaç bir anlaşmazlığı yargılama ile çözmekten ziyade kiracının talebi üzerine bir ödeme yerinin tespit edilmesidir. Çekişmesiz yargı kapsamında olduğu için bu tür başvurular basit yargılama usulüne tabidir ve çoğu zaman duruşma yapılmaksızın evrak üzerinden hızlıca karara bağlanır. Ayrıca çekişmesiz yargı işlerinde kural olarak görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi olup, yetki konusu HMK m.384’de düzenlenmiştir.

Yukarıdaki yasal çerçeve, kira bedelinin ödeme yeri tespiti müessesesinin temelini oluşturur. Özetle, Türk Borçlar Kanunu kiracıyı korumak amacıyla, ev sahibi ödemeyi kabul etmez veya ödeme yeri belirsiz hale gelirse, kiracının mahkeme marifetiyle kira bedelini güvenli bir yere yatırarak borcunu ifa etmesine imkân tanımaktadır. Bu sayede kiracı sorumluluğunu yerine getirirken, ev sahibi de alacağından mahrum kalmamış olur; yalnızca ödeme şekli mahkeme tarafından düzenlenmiş olur.

Hangi Durumlarda Ödeme Yeri Tespiti Gündeme Gelir?

Kira bedelinin ödeme yeri tespiti (tevdi mahalli tayini) uygulaması, uygulamada çeşitli somut durumlarda gereklilik arz eder. Bu durumların ortak noktası, kiracının kira bedelini ödemek istemesine rağmen olağan yollardan ödeyememesidir. Başlıca karşılaşılan durumlar şunlardır:

• Ev sahibinin kira bedelini kabul etmemesi: Bazı durumlarda ev sahibi, kira ödemesini bilerek almaz. Örneğin kiracı kirasını elden ödemek ister ancak ev sahibi teslim almayı reddeder; ya da kiracı kira bedelini ev sahibinin banka hesabına gönderir, ev sahibi bu havaleyi geri iade eder. Bazı ev sahipleri kötü niyetle kiracıyı temerrüde düşürmek amacıyla (kirayı ödemedi demek için) ödeme almaktan kaçınabilir. Bu durumda kiracı, ödemeye niyetli olsa bile fiilen borcunu ifa edemez.
• Ev sahibinin banka hesabını kapatması veya ödeme bilgisini vermemesi: Uygulamada sıkça görülen bir diğer senaryo, kira bedelinin olağan olarak yatırıldığı banka hesabının değişmesi veya kapanmasıdır. Örneğin yıllardır kirayı yatırdığı hesap aniden kapatılan kiracı, yeni hesap bilgisini ev sahibinden öğrenemezse nereye ödeme yapacağını bilemez. Benzer şekilde, mülk sonradan el değiştirmiş (yeni bir ev sahibi gelmiş) ancak yeni malik kiracıya herhangi bir banka hesabı veya adres bildirmemiş olabilir.
• Ev sahibine ulaşılamaması (adres değişikliği veya gaiplik): Kira kontratında ev sahibinin adresi yazsa bile, ev sahibi taşınmış ve yeni adresini bildirmemiş olabilir. Kiracı eski adrese ödeme göndermeye çalıştığında muhatap bulamaz. Ya da ev sahibi yurt dışına çıkmış, uzun süre iletişimsiz kalmış olabilir. Bu durumda kiracı kira bedelini fiilen teslim edecek kimse bulamaz.
• Kiralayanın (ev sahibinin) ölümü veya mülkiyet değişimi: Kiraya verenin vefatı halinde kira bedelinin kime ödeneceği belirsizleşebilir. Mirasçılar hemen belli olmayabilir veya birden fazla mirasçı varsa, kiracı hangisine ödeyeceğini şaşırabilir. Benzer şekilde kiralanan taşınmaz satıldıysa ve yeni mal sahibi henüz kiracıyla iletişime geçip ödeme bilgisi vermediyse, kiracı eski malike mi ödemeli yoksa beklemeli mi ikileminde kalır. Alacaklının kim olduğunun netleşmemesi, kiracı açısından ödeme yerini muğlak hale getirir.
• Kira sözleşmesinde ödeme yeri hükmünün olmaması: Bazı kira sözleşmelerinde ödeme yeri veya şekli açıkça belirtilmemiş olabilir. Normalde bu durumda TBK m.89 gereği ev sahibinin adresine ödeme yapılabilir. Ancak yukarıda sayılan aksilikler (adresin değişmesi, ulaşım zorluğu, vs.) devreye girerse, yine kiracı açısından belirsizlik doğar. Sözleşmede hüküm olmaması tek başına tevdii mahalli gerektirmese de, başka bir nedenle ödeme yerinin tespiti zorunlu hale geldiğinde sözleşmede boşluk olması süreci tetikler.
• Ev sahibinin evin anahtarını teslim almaması (kiranın yanında başka edimlerin tevdi durumu): Kira ilişkisi sona erdiğinde kiracının yapması gereken bir diğer edim, taşınmazın anahtarlarını ev sahibine teslim etmektir. Uygulamada bazı ev sahipleri, kiracıyı zor durumda bırakmak için anahtarları almaktan kaçınabilmektedir. Kiracı evi boşalttığı halde ev sahibi anahtarı teslim almazsa, kiracı evi teslim edemediği için sorumluluğu devam edebilir (örneğin kullanmadığı dönem için bile kira istenmesi gibi riskler). Bu durumda kiracı, aynen kira parası gibi anahtarları da tevdi mahalli tayini yoluyla mahkemeye teslim edebilir. Bu, para dışındaki bir edimin tevdisine örnek teşkil eder ve benzer hukuki mekanizmaya tabidir. (Her ne kadar anahtar teslimi kira bedelinden farklı bir konu olsa da, prensipte aynı “tevdi” yöntemi ile çözülür.)

Yukarıdaki örnekler, kira ödemelerinde ortaya çıkabilecek belirsizlik ve uyuşmazlık hallerini göstermektedir. Ortak nokta, kiracının kusuru olmaksızın kira borcunu normal yollarla ödeyememesidir. Bu gibi durumlarda, kanun koyucu kiracıya çıkış yolu olarak tevdi mahalli tayini imkânını sunmuştur. Böylece kiracı, her halükârda kira bedelini zamanında ve doğru şekilde ödeyip sorumluluktan kurtulabilir; ev sahibi de eninde sonunda alacağını alabilir fakat sürecin nasıl işleyeceği mahkeme tarafından belirlenmiş olur.

Tevdi Mahalli Tayini için Başvuru Şartları

Her kira uyuşmazlığı için doğrudan tevdi mahalli tayinine başvurulamaz. Bu yolun kullanılabilmesi için bazı yasal şartların gerçekleşmesi gerekir. Başlıca başvuru şartları şunlardır:

• Ev sahibinin temerrüde düşmüş olması: Tevdi mahalli tayini talep edebilmek için öncelikle ev sahibinin kira bedelini almaktan kaçınmış olması veya ödeme yerinin belirsizliğine sebep olması gerekir. Kanundaki ifadesiyle, ev sahibi alacaklı konumunda olup haklı bir neden olmaksızın ifayı kabul etmemiş olmalıdır. Bu şart, yukarıda örneklenen ev sahibinin ödemeyi reddetmesi, hesap bilgisini vermemesi, ulaşılamaz olması gibi hallerde gerçekleşmiş sayılır. Özetle kiracı, kendi isteği ve imkânı dahilinde ödemeyi yapmak istemesine rağmen, ev sahibinin tutumu veya durumu nedeniyle yapamıyor olmalıdır. Eğer ev sahibi ödeme almaya hazır ve nazır ise (örneğin kiracıyı bekliyor fakat kiracı ödeme yapmıyorsa) bu yol kullanılamaz; o durumda kiracının temerrüdü söz konusudur, ki bu ayrı bir konudur.
• Kira borcunun vadesinin gelmiş olması: Tevdi mahalline başvurabilmek için kira borcunun ödenebilir hale gelmiş, yani vadesinin dolmuş olması gerekir. Henüz ödeme zamanı gelmemiş (muaccel olmamış) bir kira bedeli için önceden mahkemeden yer tespiti talep edilemez. Kiracı, ödeme günü geldiğinde veya geçtikten hemen sonra ev sahibinin ödemeyi kabul etmediğini görürse bu mekanizmaya başvurabilir. Kısacası, kiracının ödeme yükümlülüğünün doğmuş olması şarttır. Ödeme zamanı gelmeden yapılan başvuru, koşullar oluşmadığı için reddedilecektir.
• Kiracının kusursuz olması: Bu, kanunda açıkça yazmasa da şartların ruhundan çıkan bir gerekliliktir. Kiracının, borcunu ifa edememesinin nedeni kendi kusuru veya ihmali olmamalıdır. Örneğin, ev sahibi iletişim bilgilerini sunmuş ancak kiracı bunları kullanmamışsa ya da ev sahibi ödemeyi almaya hazırken kiracı geciktirmişse, bu yol kiracıyı kurtarmaz. Tevdi mahalli tayini, iyi niyetli ve ödemeye hazır kiracıyı korumak için tasarlanmıştır. Bu yüzden kiracının gerçekten ödemek istemesi ancak ev sahibinden kaynaklı engellerle karşılaşması şarttır. Kiracının, mümkünse ödeme girişimlerini (banka dekontu iadesi, posta yoluyla gönderi iadesi gibi) belgeleyebilmesi de mahkeme nezdinde süreci kolaylaştırır.

Yukarıdaki şartlar sağlandığında kiracı, kira bedelinin ödeme yerinin mahkemece belirlenmesi talebiyle başvuru yapabilir. Aksi durumda (örneğin kiracı aslında ödememiş veya ev sahibi haklı bir sebeple ödemeyi reddetmişse) tevdi talebi kabul görmeyecektir. Bu nedenle kiracının, tevdi başvurusu öncesinde kendi durumunu bu şartlar ışığında değerlendirmesi önemlidir. Eğer gerekli koşullar mevcutsa, aşağıda anlatıldığı üzere Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvurarak süreci başlatabilir.

Tevdi Mahalli Tayini Başvuru Süreci (Adım Adım)

Kira bedelinin ödeme yeri tespiti için izlenecek yasal süreç, belli adımlardan oluşur. Kiracı, ev sahibinin kira ödemesini almadığı veya alamadığı bir durumda şu adımları takip etmelidir:

1. Dilekçenin Hazırlanması: İlk adım olarak kiracı, tevdi mahalli tayini talebini içeren bir dava dilekçesi hazırlar. Dilekçe, kiracının ve ev sahibinin kimlik ve adres bilgilerini, kiralanan taşınmazın adresini ve kira sözleşmesine dair özet bilgileri içermelidir. En önemli kısım, başvuru konusu ve olayların açıklamasıdır: Kiracı dilekçede, kira bedelini ödemek istediği halde neden ödeyemediğini ayrıntılı şekilde anlatır. Örneğin “Davalı ev sahibi aylık kira bedelini kabul etmemektedir, banka havalelerini iade etmektedir” veya “Ev sahibi yeni banka hesap bilgisi vermediği için kira bedeli ödenememiştir” şeklinde durumu açıklar. Ayrıca Türk Borçlar Kanunu’nun 107. maddesine atıf yaparak, alacaklının (ev sahibinin) temerrüde düştüğü ve bu nedenle tevdi mahalli tayini talep edildiği belirtilir. Dilekçede hukuki dayanaklar (TBK maddeleri, ilgili diğer mevzuat) ve deliller de listelenir: Kira sözleşmesi (eklenir), kira bedelinin ödendiğine dair dekontlar veya ödemenin reddedildiğine dair belgeler (örneğin bankadan iade yazısı, noter ihtarı, PTT alındı belgesi vs.) ek olarak sunulur. Son kısımda talep sonucu açıkça yazılır: Kiracı, mahkemeden kira bedelini yatırabileceği bir hesap/yer belirlemesini talep eder.
2. Görevli ve Yetkili Mahkemeye Başvuru: Dilekçe hazırlandıktan sonra yetkili mahkemeye verilir. Kira bedelinin tevdi mahalli tayini işlerinde görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi’dir. Yetki konusunda ise HMK m.384 uyarınca çekişmesiz yargı işlerinde, aksine hüküm yoksa başvuruyu yapanın veya ilgililerden birinin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Pratikte genellikle taşınmazın bulunduğu yer mahkemesine başvuru yapılmaktadır. Örneğin kiralanan ev İstanbul’da ise çoğunlukla o ilçedeki Sulh Hukuk Mahkemesi’ne dilekçe verilir. Kiracı, dilekçesini gerekli sayıda nüsha ile ve ekleriyle birlikte mahkeme tevzi bürosuna (ya da yargı sistemine online) sunar. Başvuru esnasında dava harcı, başvuru harcı ve gider avansı gibi yasal masraflar da ödenir. (Not: Bu masraflar, miktar olarak kira dönemine ve talebe göre değişir; davayı avukatsız açan kiracı vekalet harcı ödemez. Başvuru sonunda mahkeme masraflarının alacaklıya yüklenmesi talep edilebilir.)
3. Dosyanın İncelenmesi ve Yargılama Usulü: Tevdi mahalli tayini talepli başvurular, çekişmesiz yargı işleri kapsamında olduğundan basit yargılama usulüne göre ele alınır. Bu, genellikle duruşma yapılmadan, dosya üzerinden karar verilmesi demektir. Mahkeme, kiracının sunduğu dilekçe ve belgeleri inceler. Gerek gördüğünde ek belge isteyebilir veya taraflara davetiye çıkarabilir; ancak uygulamada çoğunlukla evrak üzerinden hızlı bir inceleme yeterli olur. Mahkeme hakimi, ev sahibinin gerçekten temerrüde düşüp düşmediğini (yani kiracının beyanlarının olgusal dayanağını) yüzeysel de olsa değerlendirir. Örneğin sunulan banka dekontu iade kayıtları veya noter bildirimi varsa bu genellikle yeterli delil sayılır. Eğer dosya üzerinden karar için yeterli bilgi mevcutsa duruşma günü beklenmeden karar verilir. Bu süreç oldukça kısa sürede sonuçlanabilir (çoğunlukla birkaç hafta ila birkaç ay içinde). Ancak mahkeme yoğunluğu veya durumun karmaşıklığı varsa, hakim duruşma açıp tarafları dinlemeyi tercih edebilir; bu durumda süreç uzayabilir.
4. Mahkemenin Karar Vermesi: Hakim yapılan başvuruyu haklı bulursa, tevdi mahalli tayini talebine ilişkin kararını verir. Karar metninde, kira bedelinin yatırılacağı yer açıkça belirtilir. Uygulamada mahkeme, genellikle bir devlet bankasında (örneğin T.C. Ziraat Bankası gibi) ev sahibi adına bir hesap açılmasına karar verir. Mahkeme kalemi, ilgili bankaya müzekkere (resmî yazı) yazarak ev sahibi (alacaklı) adına bir emanet hesap oluşturulmasını ister. Kararda, kiracının söz konusu hesaba ilgili dönem kira bedellerini yatırabileceği belirtilir. Örneğin karar şu şekilde olabilir: “Davalı adına Ziraat Bankası … Şubesinde bir hesap açılarak davacı kiracının … aylarına ait kira bedellerini bu hesaba tevdiine, tevdi edilen tutarların davalı alacaklı tarafından çekilebilmesine…” şeklinde hükümler içerebilir. Karar, aynı zamanda yargılama giderleri ve vekalet ücreti konusunda da bir hüküm içerir: Genellikle kiracının talebi haklı bulunduğundan, masrafların ve (kiracının avukatı varsa) vekalet ücretinin ev sahibine yüklenmesine karar verilir. Mahkeme kararı yazıldıktan sonra taraflara tebliğe çıkarılır.
5. Kararın Tebliği ve Uygulanması: Mahkeme kararı, kiracıya ve ev sahibine tebliğ edilir. Tebliğ ile birlikte belirlenen tevdi yeri (hesap) her iki tarafça da öğrenilmiş olur. Kararda belirtilen banka hesabı genellikle mahkeme kararı ile açıldığından, ev sahibi hesabı öğrenip istediğinde bankadan kontrol edebilir. Kiracı açısından ise artık fiilen ödeme imkanı doğmuştur. Kiracı, karar tebliğ edilmesini beklemeksizin genelde kararın çıktısını alarak da bankaya gidebilir, ancak resmi olarak hesap açıldığı ve kullanıma hazır olduğu teyit edilmelidir. Tebliğ ev sahibine ulaştıktan sonra, ev sahibi isterse karara itiraz hazırlıklarına da başlayabilir (aşağıda değinilecektir). Ancak itiraz süreci devam ederken dahi kiracının karara uygun hareket etmesi önemlidir.
6. Kira Bedelinin Belirlenen Yere Yatırılması: Mahkemenin tayin ettiği tevdi mahalline, kiracı vakit kaybetmeden kira tutarını yatırmalıdır. Genellikle kararda hangi dönem kira borcu için tevdi yapıldığı belirtilir; örneğin o aya ait kira veya birikmiş birkaç aylık kira. Kiracı, bankada açılan hesaba ilgili tutarı yatırır ve makbuzunu alır. Yatırma işlemi, kararda belirtilen hesaba yapıldığı için hukuken geçerli bir ifadır. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken nokta, yatırılan tutarın tam ve eksiksiz olmasıdır. Kiracı, ödemesi gereken kira miktarını (sözleşmedeki artış oranlarına göre belirlenen güncel tutarı) aynen yatırmalıdır; eksik yatırırsa ileride sorun olabilir. Banka, hesabı ev sahibi adına açsa da kiracı parayı yatırırken kendi kimlik bilgilerini de belirtir ki ödeme kimin tarafından hangi borç için yapıldığı anlaşılsın. İşlem sonunda banka makbuzu/doküman verir, kiracı bunu mutlaka saklamalıdır.
7. Ev Sahibine Bildirim Yapılması: TBK m.108 gereğince, kiracı yaptığı tevdi işlemini ev sahibine gecikmeksizin bildirmelidir. Uygulamada bu genellikle noter aracılığıyla ihtarname göndererek yapılır. Kiracı, ev sahibine gönderdiği ihtarnamede, “Şu tarihte … Sulh Hukuk Mahkemesinin … sayılı kararı uyarınca … bankasında açılan hesap numarasına … TL tutarındaki … aylık kira bedelini yatırdım, bilginize sunarım.” şeklinde açıklama yapar. Bu bildirim, ev sahibinin ödeme konusunda artık bir bilgisi olmadığını iddia etmesini engeller ve iyi niyetli bir davranıştır. Ayrıca ileride olası hukuki uyuşmazlıklarda kiracının yükümlülüklerini tamamen yerine getirdiğine dair önemli bir kanıttır. Noter aracılığı tercih edilmesinin sebebi, tebligatın resmi şekilde yapılması ve belgelendirilmesidir. (Ev sahibinin adresi hiç bilinmiyorsa, ilan yoluyla veya mahkemeye beyanla bildirim yapılabilir; ancak çoğu durumda en azından eski adresine tebligat çıkarılır.)
8. Karara İtiraz ve Kesinleşme: Ev sahibi, mahkemenin tevdi mahalli tayini kararına karşı itiraz edebilir. Çekişmesiz yargı işlerinde, verilen karara karşı kanun yolu genellikle istinaf başvurusu şeklindedir. Uygulamada, tevdi kararı bir “değişik iş” numarasıyla verildiği için, ev sahibi karara karşı aynı mahkemeye itiraz dilekçesi verebilir ve dosya istinaf incelemesi için Bölge Adliye Mahkemesi’ne gönderilir. İtiraz süresi, kararın tebliğinden itibaren 2 haftadır. Eğer ev sahibi bu süre içinde itiraz etmezse karar kesinleşir. İtiraz edilirse, üst mahkeme dosyayı inceleyerek kararı onaylayabilir veya bozabilir. İtiraz süreci devam ederken, kiracının yaptığı tevdi geçerliliğini korur; üst mahkeme aksi bir karar verene kadar kiracının ödediği bedel emanette durur. Çoğu durumda, eğer ilk karar usule ve hukuka uygunsa, istinaf mahkemesi kararı onar ve süreç kesinleşir.
9. Ev Sahibinin Parayı Çekmesi: Mahkemenin belirlediği tevdi mahalline yatırılan kira bedeli, ev sahibi tarafından istenildiğinde çekilebilir durumdadır. Ev sahibi, kimliğini ve mahkeme kararını ibraz ederek ilgili bankadan kendi adına açılan hesaptaki parayı alabilir. Banka, ev sahibine ödeme yaparken genellikle gerekli gördüğü güvenlik adımlarını uygular (karar yazısındaki kimlik bilgileri vs. kontrol edilir). Ev sahibi parayı çektiğinde, kira bedeli eline geçmiş olur. Ev sahibi bu parayı çeksin ya da çekmesin, kiracı açısından borç ödenmiştir. Eğer ev sahibi parayı uzun süre çekmezse, para hesapta emanette kalmaya devam eder; bu sürede paraya faiz işletilmez (TBK 109 gereği). Ancak ev sahibi daha sonra parayı talep ettiğinde faiziyle değil, tevdi edildiği tutarla alır. Bu da ev sahibinin ödemeyi ilk etapta reddetmesinin bir sonucudur.

Yukarıdaki adımlar, kira bedelinin ödeme yeri tespiti sürecinin genel akışını göstermektedir. Bu sürecin tamamında kiracı, yükümlülüğünü yerine getirmek için gereken özeni göstermeli ve mahkeme kararına uygun hareket etmelidir. Özellikle tevdi kararının alınmasının, kira borcunun ödendiği anlamına gelmediği, ancak kiracının bu karara uygun şekilde parayı yatırmasıyla borcun sona ereceği unutulmamalıdır. Yani karar alındı diye kiracının ödemeden kaçınması söz konusu olamaz; tam tersine karar, ödemeyi nereye yapacağını tarif eden bir kılavuz gibidir. Kiracı bu kılavuza uyup parayı yatırdığında hedefine ulaşmış olacaktır.

Mahkeme Kararı Sonrası Hukuki Sonuçlar

Tevdi mahalli tayini kararı alınıp kiracı bu karara uygun şekilde kira bedelini belirlenen yere yatırdığında, taraflar bakımından önemli hukuki sonuçlar doğar. Bu sonuçlar hem kiracıyı hem ev sahibini ilgilendirir ve tarafların hakları ile yükümlülüklerini somutlaştırır:

• Kiracının borcu ifa edilmiş sayılır: Kiracı açısından en önemli sonuç, kira ödeme borcunun sona ermesidir. Mahkemece belirlenen hesaba belirtilen tutarı yatıran kiracı, sanki kira bedelini doğrudan ev sahibine ödemiş gibi borcundan kurtulur. Bu noktada kiracı, borcunu zamanında ifa ettiğinden temerrüde düşmüş olmaz. Ev sahibi kira ödemesini kabul etmedi diye kiracının temerrüdü söz konusu olamaz; tam tersine kiracı yükümlülüğünü yerine getirdiği için ev sahibi başkaca bir iddiada bulunamaz. Örneğin, ileride ev sahibi “bu ayın kirası ödenmedi” diyerek icra takibi veya tahliye davası açarsa, kiracı tevdi kararını ve banka dekontunu mahkemeye sunarak borcun süresinde ödendiğini kanıtlayabilir. Tevdi sayesinde kiracı tahliye riskinden kurtulur, kira borcunu aksatmamanın hukuki korumasını elde eder.
• Kiracının ödeme zamanı ve faize ilişkin avantajı: Kiracının belirlenen yere yaptığı ödeme, hukuken vadesinde yapılmış ifa hükmündedir. Kiracı, tevdi işlemini geciktirmeden yapmışsa ev sahibi kirayı geç aldı diye kiracıya herhangi bir gecikme faizi veya cezası yükleyemez. Aksine TBK 109 uyarınca tevdi edilen paraya faiz işletilmez; dolayısıyla ev sahibi parayı geç çekse bile kiracıdan faiz talep edemez. Kiracı, ödeme emanet hesaba yapıldığı anda aslında o tutar ev sahibinin malvarlığına geçmiştir kabul edilir (her ne kadar fiziksel olarak ev sahibinin elinde olmasa da). Böylece kiracı, sözleşmede kararlaştırılan tarihlerde ödeme yapma yükümlülüğünü ifa etmiş sayılır.
• Ev sahibinin alacak hakkı korunur: Ev sahibi açısından bakıldığında, tevdi mahalli tayini kararı onun kira alacağını ortadan kaldırmaz; sadece alacağın tahsil şeklini değiştirir. Ev sahibi, kiracının yatırdığı tutarı mahkeme kararı sayesinde ilgili bankadan çekip alabilir. Bu, ev sahibinin kira gelirinden mahrum kalmamasını sağlar. Yani sistem tek taraflı değil, iki tarafın da hakkını gözeten bir çözümdür: Kiracı borcundan kurtulurken, ev sahibi de sonuçta parasını alabilir. Elbette ev sahibi, parayı geç almış olabilir veya almak için bankaya gidip prosedür uygulaması gerekebilir; fakat bu durum, ev sahibinin kendi davranışından kaynaklandığı için kanun onun bu külfete katlanmasını normal görür.
• Masraf ve risklerin ev sahibine ait olması: Kanunun açık hükmü gereği (TBK 107), tevdi sürecinin gerektirdiği masraflar ve ortaya çıkabilecek zararlar ev sahibine aittir. Bu ne anlama gelir? Kiracı dava açarken harç ve masraf ödemişse, mahkeme kararında genellikle bu masrafların ev sahibinden tahsil edilmesine karar verir. Eğer kiracının avukatı varsa, karar lehine çıktığında karşı vekalet ücreti de ev sahibine yükletilir (bu, ev sahibinin haksız tutumundan ötürü kiracının yaptığı avukatlık masrafının da ev sahibine fatura edilmesidir). Ayrıca, kiracı parayı yatırdıktan sonra para bankada beklerken oluşabilecek riskler (örneğin bankanın iflası gibi olağandışı durumlar) da ev sahibine ait kabul edilir. Kiracı parasını yatırdığı anda sorumluluğunu yerine getirmiş olur ve para üzerinde risk artık kiracıdan çıkıp ev sahibine geçer.
• Kararın bağlayıcılığı ve itiraz sonucu: Tevdi mahalli tayini kararı, yukarıda değinildiği üzere istinaf yoluyla denetime tabi olabilir. Ancak ev sahibi itiraz etse bile, karar yürürlüktedir; istinaf mahkemesi aksi yönde bir karar verene kadar kiracıya yol göstermeye devam eder. Ev sahibi, itirazı sonucunda üst mahkeme kararı iptal etse bile (örn. “kiracının talebi haksızmış” şeklinde bir karar çıksa), bu arada yatırılan para genelde kiracıya iade edilir ve ev sahibi yine talep edebilmek için normal yollara döner. Fakat bu gibi durumlar nadirdir ve genellikle kiracı gerçekten haklı ise ilk karar onanır. Karar kesinleştiğinde hem kiracı hem ev sahibi için bağlayıcı hale gelir.

Yukarıdaki hususlar, tevdi mahalli tayini sonrasında tarafların durumunu özetlemektedir. Sonuç olarak kiracı, bu süreç sayesinde hukuki olarak korunmakta ve kira borcunu zamanında ödemiş kabul edilmekte; ev sahibi ise alacağını güvenli bir şekilde tahsil edebilme imkanını yitirmemektedir (sadece ödeme şeklini kabullenmek durumunda kalmaktadır). Böylece, ödeme yeri belirsizliğinden kaynaklanabilecek ağır sonuçlar (örneğin kiracının sözleşmesinin haksız yere feshi gibi) önlenmiş olur.

Kiracı ve Ev Sahibi Hakları: Dengenin Sağlanması

Kira bedelinin ödeme yeri tespiti kurumu, özünde kiracıyı koruyucu bir mekanizma olmakla birlikte, ev sahibinin de alacağını teminat altına alan yönleri vardır. Bu kapsamda, tarafların hak ve yükümlülüklerini dengeleyen noktaları belirtmek faydalı olacaktır:

• Kiracı Açısından: Tevdi mahalli tayini, kiracıya ödeme imkânı sağlayarak onu olası hak kayıplarından korur. Kiracı, bu sayede ev sahibinin keyfi davranışları yüzünden temerrüde düşme ve tahliye edilme riskinden kurtulur. Kiracının en temel hakkı, kira sözleşmesi devam ettiği sürece barınma hakkını kaybetmemektir; kira bedelini ödemiş sayılması da bu hakkın güvencesidir. Elbette kiracının yükümlülüğü, kira borcunu zamanında ve tam olarak ödemektir. Tevdi sürecine başvuran kiracı, dürüst ve özenli davranmak zorundadır: Ödemeyi gerçekten yapmak niyetinde olmalı, mahkeme kararına uygun şekilde hareket etmelidir. Kiracının bir diğer yükümlülüğü, tevdi işlemini ev sahibine bildirmektir ki bunun amacı olası iyi niyetli iletişim kopukluklarını gidermektir. Genel denge açısından bakıldığında, kanun koyucu kiracıyı korurken, kiracıdan da kendi borcuna sadık kalmasını ve resmi prosedürü takip etmesini bekler.
• Ev Sahibi Açısından: Ev sahibi, kira sözleşmesinden doğan en temel hakkı olan kira bedelini alma hakkını tevdi mekanizması sayesinde kaybetmez; sadece farklı bir yoldan tahsil eder. Hukuk düzeni, ev sahibinin alacak hakkını tamamen ortadan kaldırmamakta, yalnızca ev sahibinin işbirliği yapmadığı durumda devreye girerek alacağı emniyete almaktadır. Ev sahibinin yükümlülüğü ise, sözleşmeden doğan haklarını iyi niyetle kullanmak ve kiracıyı ödeme konusunda engellememektir. Eğer ev sahibi haklı bir sebep olmadan ödemeyi reddederse, sonuçlarına da katlanmak durumunda kalır (masraf ödeme, geç alma gibi). Tevdi kararı çıktıktan sonra ev sahibinin de dikkat edeceği hususlar vardır: Belirlenen yerden parasını almak için süreci takip etmelidir, zira para bankada beklerken kendiliğinden ona gitmez. Ev sahibinin korunması bakımından, tevdi edilen tutarı çekme hakkı her zaman saklıdır; bu hak zaman aşımına uğramadan kullanılabilir. Ayrıca ev sahibi, eğer kiracının talebini haksız buluyorsa itiraz hakkına da sahiptir. Denge açısından, ev sahibi makul davranıp kiracının ödeme çabasına engel olmazsa zaten tevdiye gerek kalmayacak, ilişki normal akışında sürecektir. Bu bakımdan tevdi sistemi, ev sahibine de dolaylı bir mesaj verir: “Ödemeyi kabul etmemekte haksızsan, hukuken kayba uğrayabilirsin.” Böylece ev sahipleri de dürüst olmaya teşvik edilir.

Sonuç olarak, kira bedelinin ödeme yeri tespiti kurumu kiracı ile ev sahibi arasındaki menfaat dengesini korumayı hedefler. Kiracı, borcunu ifa edebilme hakkını kullanırken ev sahibi de alacağını son tahlilde alabilmektedir. Hukuk düzeni, bu mekanizmayla kötü niyetli davranışların önüne geçerek her iki tarafın da sözleşmeden beklediği temel faydayı (kiracının barınması, ev sahibinin kira geliri elde etmesi) güvence altına alır.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Tevdi mahalli tayini süreci teorik olarak açık olsa da, uygulamada bazı sorunlar veya kafa karışıklıkları ortaya çıkabilmektedir. Aşağıda sıkça karşılaşılan problemler ve bunlara ilişkin pratik çözümler sıralanmıştır:

• Ev sahibinin kötü niyetle kirayı almaması: Bazı ev sahipleri, kira parasını özellikle kabul etmeyip sonra da “ödenmedi” diyerek kiracıyı tahliye etmek isteyebilir. Bu durumda kiracı asla pasif kalmamalıdır. Çözüm: Kiracı, kira bedelini ödemek için tüm girişimlerini belgelendirmeli (örneğin banka havalesi dekontları, iadeli taahhütlü mektup, noter ihtarı vb.) ve derhal tevdi mahalli tayini için mahkemeye başvurmalıdır. Bu hızlı reaksiyon, kiracının niyetinin iyi olduğunu ve ödemeye çalıştığını gösterir. Kiracı mahkeme yoluyla parasını yatırdığında, ev sahibinin kötü niyetli planı boşa çıkacaktır; zira mahkeme kararı ve banka dekontu, kiracının borcunu ödediğinin kanıtı olacaktır. Böyle bir durumda ev sahibi, açacağı tahliye davasını büyük olasılıkla kaybeder ve ayrıca yargılama giderleri de ona yüklenir.
• Kiracının süreci geciktirmesi: Bazı kiracılar, ev sahibine ulaşamadığında veya ödeme yeri belirsiz kaldığında bekleme yoluna gidebiliyor. Oysa ödenmeyen her kira ayı, kiracıyı hukuken zayıf duruma düşürür. Çözüm: Ödeme günü geldiği halde kira bedelini ödeyemeyen kiracı, vakit geçirmeden harekete geçmelidir. Zamanında başvuru sürecin en kritik noktalarındandır. Eğer kiracı birkaç ay bekler, kira borçları birikir ve sonra başvurursa, ev sahibi bu arada kiracıya karşı icra takibi başlatabilir. Kiracı elbette tevdi sürecini başlatarak bu borçları da kapsayacak şekilde ödeme yapabilir, ancak gereksiz gecikme yargı mercileri önünde kiracının aleyhine yorumlanabilir. Bu nedenle, ilk kira ödemesindeki sıkıntıda hemen noter aracılığıyla ev sahibine durum bildirilmeli (hesap numarası isteme, ödeme teklif etme gibi) ve olmazsa mahkemeye müracaat edilmelidir.
• Belirsizliğin devam ettiği durumlar: Diyelim ki kiracı tevdi kararı aldı ve bir kere kira bedelini bankaya yatırdı. Sonraki aylar için ne olacak? Bu soru uygulamada sık gelir. Çözüm: Mahkeme kararı genellikle bir hesap açılmasını ve kiracının ilgili kira bedellerini bu hesaba yatırmasını kapsar. Hesap ev sahibi adına açıldığı için, takip eden ayların kiraları da aynı hesaba yatırılabilir. Kiracı, sonraki kira ödemelerini de doğrudan bu hesaba yatırmaya devam ederek sorunu kökten çözebilir. Böylece her ay yeniden mahkemeye gitmesine gerek kalmaz. Karar metninde belirli aylar zikredildiyse, kiracı yine de güvenli tarafta kalmak için mahkemeye başvurarak kararın süresinin genişletilmesini talep edebilir ya da yeni bir tevdi talebiyle tekrar başvurabilir. Ancak çoğu durumda bir kez hesap açıldıktan sonra, kira ilişkisi sürdükçe kiracı ödemelerini oraya yapabilir. Yine de, değişen bir durum olursa (örneğin ev sahibi itiraz edip kararı bozdurmaya çalışıyorsa) kiracının hukuk danışmanlığı alarak strateji belirlemesi faydalı olur.
• Evin satılması veya mirasçılar çıkması halinde: Kiracı tevdi kararını aldığında ev sahibi belli idi; ancak süreç içinde ev satılır veya mirasçılar devreye girerse ne olacak? Çözüm: Tevdi mahalli tayini, o anki alacaklıyı (ev sahibini) dikkate alarak yapılır. Eğer mülk yeni birine geçmişse, kiracı mümkünse yeni malikle iletişime geçip ödeme bilgisi almalıdır. Alamıyorsa, mevcut tevdi hesabına ödemeye devam etmeli ve mahkemeye değişikliği bildirmelidir. Yeni malikin, eski malikin yerine tevdi hesabındaki parayı çekebilmesi için hukuki prosedür (örneğin mahkemeden alacaklının değiştiğinin tespiti gibi) gerekebilir. Bu durum karışıksa, kiracı bir süreliğine bedeli icra dairesine depo etmeyi de düşünebilir. Ancak en doğrusu, yeniden tevdi mahalli tayini talep ederek yeni duruma göre karar aldırmaktır. Böylece kiracı, yeni ev sahibine karşı da sorumluluğunu yerine getirmiş olur.
• Ev sahibinin tevdi sonrası icra takibi başlatması: Bazı durumlarda ev sahibi, kiracının tevdi yoluyla ödeme yaptığını dikkate almayıp, sanki ödeme yapılmamış gibi icra takibi başlatabilir. Çözüm: Kiracı böyle bir durumda panik yapmamalıdır. Elinde mahkeme kararı ve banka dekontu olduğu sürece, icra takibine itiraz ederek ödeme yapıldığını belgeleyebilir. İtiraz dilekçesine tevdi kararını ve ödeme makbuzlarını ekleyerek, borcun konusuz kaldığını (ödendiğini) belirtmelidir. İcra dairesi bu itirazı değerlendirecek, gerekirse ev sahibinin dava açması halinde mahkeme yine kiracıyı haklı bulacaktır. Ev sahibinin bu tür girişimleri çoğunlukla sonuçsuz kalır, hatta kötü niyetli bulunursa ev sahibi icra inkar tazminatı ödemek zorunda bile kalabilir. Dolayısıyla kiracı için en önemli husus, tüm belgeleri saklamak ve gerektiğinde ilgili mercilere sunmaktır.
• Arabuluculuk gerekip gerekmediği: Türkiye’de bazı hukuk uyuşmazlıklarında dava açmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğu vardır (örneğin iş davaları, ticari alacaklar vs. alanında). Kira uyuşmazlıklarında da 2020’li yıllarda bazı konular arabuluculuğa tabi tutulmuştur. Peki tevdi mahalli tayini için arabulucu zorunlu mudur? Çözüm: Hayır, tevdi mahalli tayini başvurularında arabuluculuk şartı aranmaz. Çünkü bu, bir alacak veya tazminat davası değil, çekişmesiz yargı kapsamında bir talep işlemidir. Kiracı doğrudan Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvurabilir, arabulucuya gitmesine gerek yoktur. Zaten pratiğe bakıldığında da kiracının vakit kaybetmeden mahkemeden çözüm istemesi en hızlı ve etkili yoldur.

Yukarıdaki sorun ve çözümlerden anlaşılacağı üzere, kira bedelinin ödeme yeri tespiti uygulamasında zamanında ve doğru adımları atmak çok önemlidir. Kiracı hem kendi haklarını korumak hem de ileride sorun yaşamamak için prosedürü dikkatle izlemelidir. Ev sahipleri ise bu mekanizmanın varlığını bildiklerinde, kiracıyı zor durumda bırakmak amacıyla ödeme reddetmenin bir faydasının olmadığını anlarlar. Aksine, böyle bir durumda yasal süreç onların aleyhine işleyecektir. En ideal olan, tarafların iletişim kanallarını açık tutması ve kira ödemesi konusunda işbirliği yapmasıdır. Ancak bu mümkün olmadığında, tevdi mahalli tayini hukukun sağladığı adil bir çözüm olarak devreye girer.

Sonuç

Türk Borçlar Kanunu kapsamında geliştirilen Kira Bedelinin Ödeme Yeri Tespiti (Tevdii Mahalli Tayini) müessesesi, kira sözleşmelerinde ödeme yeri konusundaki belirsizlikleri gidermeye yönelik etkili bir hukuki çözümdür. Bu yazıda ele alındığı üzere, eğer bir kiracı kira borcunu ödemek ister de ev sahibi tarafından makul olmayan bir engelle karşılaşır veya ödeme yeri konusunda tereddüde düşerse, yasalar kiracıya mahkeme aracılığıyla ödeme yapma imkânı tanımaktadır. Sulh Hukuk Mahkemesi’nin vereceği kararla belirlenen banka hesabına kira bedelinin yatırılması, kiracıyı sorumluluğunu yerine getirmiş hale getirirken ev sahibinin de alacağını güvence altına almaktadır. Böylece kira ilişkisi, ev sahibinin olumsuz tutumlarından veya beklenmedik değişikliklerden asgari düzeyde etkilenir; tarafların hakları dengeli bir biçimde korunmuş olur.

Resmî bir bakış açısıyla, kira bedelinin ödeme yerinin belirlenmesi süreci, hukuki güvenlik ve sözleşme sadakati ilkelerinin bir tezahürüdür. Kiracılar bu yolla barınma hakkını ve sözleşmeden doğan menfaatlerini korurken, ev sahipleri de haksız bir gelir kaybına uğramaz, sadece işbirliği yapmadıklarında sürecin kontrolünü bir mahkeme kararına bırakmış olurlar. Sonuç itibariyle, kira sözleşmesinde ödeme yeri belirlenemediğinde veya ev sahibi kira bedelini almaktan kaçındığında, kiracıların vakit kaybetmeden tevdi mahalli tayini yoluna başvurmaları tavsiye edilir. Bu sayede ortaya çıkabilecek hukuki anlaşmazlıklar en baştan önlenir ve kira sözleşmesinin sağlıklı bir şekilde devamı sağlanır. Unutulmamalıdır ki, hukukun öngördüğü bu mekanizma doğru kullanıldığında her iki tarafın da uzun sürecek ihtilaflar yerine adil bir çözüme ulaşmasını temin eder.