Çocuğun Mutad Meskeni Olan Ülkesine İade Davası: Uluslararası Çocuk Kaçırma

Günümüzün küreselleşen dünyasında farklı ülke vatandaşlarının evlilikleri ve çocuk sahibi olmaları yaygın hale gelmiştir. Ancak bu ilişkiler sona erdiğinde, taraflar arasında en çok tartışma konusu olan konulardan biri çocuğun hangi ülkede kalacağıdır. Bazen bir ebeveyn çocuğu hukuka aykırı şekilde başka bir ülkeye götürebilir. Bu durumda çocuğun mutad meskeni olan ülkesine iade davası gündeme gelir. 1980 tarihli Lahey Sözleşmesi çerçevesinde düzenlenen bu davalar, çocuğun yerleşim yeri hakkını ve istikrarını korumayı hedefler. İşte 2025 yılı itibarıyla bu davaya dair tüm detaylar:

Mutad Mesken Nedir?

Mutad mesken, bir çocuğun düzenli olarak yaşadığı, sosyal ve ailevi ilişkiler kurduğu ülke anlamına gelir. Bu yer, çocuğun okul, arkadaş çevresi, sağlık ve bakım gibi unsurları göz önünde bulundurularak belirlenir.

Çocuğun İadesi Davası Nedir?

Bu dava, çocuğun mutad meskeninin bulunduğu ülkeden hukuka aykırı şekilde başka bir ülkeye götürülmesi veya orada alıkonulması halinde, çocuğun tekrar yaşadığı ülkeye geri gönderilmesini sağlamak için açılır.

Hukuki Dayanak:

• 1980 Lahey Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Sözleşme
• 5718 Sayılı MÖHUK
• İlgili uluslararası anlaşmalar ve iç hukuk hükümleri

İade Davası Hangi Hallerde Açılır?

• Çocuk, mutad meskeni olan ülkeden bir ebeveynin rızası dışında götürülmüşse
• Götürülen ülke Lahey Sözleşmesi’ne tarafsa
• Çocuk 16 yaşından küçükse
• Götürülme tarihi 1 yıldan eski değilse (bazı istisnalar hariç)

İade Davası Türkiye’de Nasıl Açılır?

Eğer çocuk Türkiye’ye getirildiyse ve diğer ebeveyn çocuğun iadesini istiyorsa:

1. Türkiye Lahey Sözleşmesi’ne taraf olduğu için iade süreci başlatılabilir.
2. Yabancı ebeveyn, çocuğun iadesi için merkezi makama başvurur (Adalet Bakanlığı).
3. Bakanlık, başvuruyu inceler ve yetkili Aile Mahkemesi’ne gönderir.
4. Aile Mahkemesi, çocuğun Türkiye’den iadesine karar verebilir.

İade Davasında Mahkemenin Değerlendirdiği Kriterler

• Götürülme rızaya aykırı mıydı?
• Mutad mesken hangi ülkeydi?
• Çocuk orada düzenli bir yaşam kurmuş muydu?
• Çocuğun iadesi onu fiziksel ya da psikolojik olarak tehlikeye atar mı?
• Çocuk (yaşı uygunsa) iade edilmek istemediğini açıkça beyan etmiş mi?

İade Talebi Reddedilebilir mi?

Evet. Aile Mahkemesi, şu durumlarda iade talebini reddedebilir:

• Çocuk, götürüldüğü ülkeye uyum sağlamışsa ve aradan uzun süre geçmişse
• İade, çocuğun psikolojik ya da fiziki sağlığına ciddi zarar verecekse
• Çocuk 10 yaş üzerindeyse ve güçlü bir şekilde iade edilmek istemediğini belirtmişse
• Getiren ebeveyne iade sonrası ağır cezai yaptırımlar uygulanacaksa

İade Davasının Süresi

Lahey Sözleşmesi’ne göre, davalar en geç 6 hafta içinde sonuçlandırılmalıdır. Ancak fiili uygulamada bu süre 3-6 ay arasında değişebilir.

İade Davasında Gerekli Belgeler

• Doğum belgesi ve ebeveynlik belgeleri
• Mutad mesken ülkesine ait ikamet ve okul kayıtları
• İki taraf arasında varsa velayet anlaşmaları
• Rıza verilmediğini gösteren belgeler
• Yeminli tercüme edilmiş başvuru evrakları
• Pasaport hareketleri, uçuş bilgileri

İade Davasının Sonuçları

• Mahkeme iade kararı verirse, çocuk mutad meskeni olan ülkeye gönderilir.
• Mahkeme iade talebini reddederse, çocuğun Türkiye’de kalmasına karar verir.
• Taraflar, bu kararın ardından velayet davası açabilir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Mutad mesken nasıl belirlenir?

Çocuğun sürekli yaşadığı, eğitim aldığı, sosyal ilişkiler kurduğu ülke esas alınır.

Çocuğun rızası önemli mi?

Evet. Özellikle 10 yaş üzeri çocukların görüşleri dikkate alınır.

İade davası kazanan ebeveyn velayet hakkını otomatik kazanır mı?

Hayır. Velayet davası ayrıca açılmalıdır.

Türkiye’den başka ülkeye çocuğu götürmek suç mu?

Ebeveynin velayet hakkı yoksa veya rıza alınmadan götürülmüşse çocuk kaçırma suçu oluşabilir.

İade davası hangi mahkemede görülür?

Çocuğun bulunduğu yerdeki Aile Mahkemesi yetkilidir.

Avukatla başvuru zorunlu mu?

Zorunlu değildir, ancak uluslararası hukuk açısından deneyimli avukat desteği önerilir.

Sonuç

Çocuğun mutad meskeni olan ülkesine iade davası, hem çocuğun yaşam istikrarını korumayı hem de uluslararası iş birliğini sağlamayı amaçlar. Lahey Sözleşmesi sayesinde çocukların bir ülkeden diğerine kaçırılması veya alıkonulması ciddi yaptırımlara tabidir. 2025 yılı itibarıyla Türkiye, bu süreci daha hızlı ve etkin yürütmektedir. Hak kaybı yaşamamak için sürecin profesyonelce takip edilmesi ve zamanında hukuki başvuru yapılması büyük önem taşır.

Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.

Saygılarımızla,