Mirasçılıktan Çıkarma (Mirastan Iskat) Nedir?

Mirasçılıktan çıkarma, diğer adıyla mirastan ıskat, miras bırakanın saklı pay sahibi mirasçısını belirli hukuki sebeplere dayanarak mirasından mahrum bırakmasıdır. Aslında mirasçılıktan çıkarma işleminin muhatabı olan saklı paylı mirasçıların miras payları, kanun koyucu tarafından korunmak istenmektedir. Görüldüğü üzere söz konusu kişiler miras bırakanla oldukça yakın bağa sahip olan kişilerdir. Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenen bu işlem, miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarrufla (örneğin vasiyetname veya miras sözleşmesi) yapılabilir ve mirastan çıkarma nedenlerinin tasarrufta açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Bu yazıda, mirasçılıktan çıkarma süreci, hukuki dayanakları, sonuçları ve iptal şartları ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Mirasçılıktan Çıkarma Sebepleri

Mirasçılıktan çıkarma, TMK’da cezai ve koruyucu nedenlerle sınırlı olarak yapılabilir. İşte detayları:

1. Cezai Mirasçılıktan Çıkarma (Cezai Iskat) (TMK m.510)

Cezai iskat, mirasçının miras bırakan veya onun yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi veya aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde ihmal etmesi durumunda gerçekleştirilir. Söz konusu ihmal halleri kanunda sayılmıştır ve sınırlı sayıdadır. Yani kanunda sayılmış olan sebepler hariicnde mirasçılıktan çıkarma kurumundan faydalanılamaz:

• Ağır Suç: Mirasçı, miras bırakan veya onun yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlediyse. Bu suçun türü ceza hukuku açısından belirlenmese de, fiilin aile bağlarını koparacak nitelikte olması esastır. Yani hangi suçların ağır suç olarak kabul edileceğine dair mevzuatımızda bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu sebepten ötürü somut olayın koşullarına bakılarak suçun niteliği ve mirasçılıktan çıkarma sebebi olup olmadığı değerlendirilmelidir. Örneğin, fiziksel şiddet, mala zarar verme veya ağır hakaretler bu kapsamda değerlendirilebilir.
• Aile Yükümlülüklerini İhlal: Mirasçı, miras bırakanın veya ailesinin bakımını ihmal etmişse ya da aile içindeki görevlerini ağır şekilde ihlal etmişse cezai iskat nedenleri doğmuş olur. Söz konusu aile yükümlülüklerini yerine getirmeyen taraf için mirastan çıkarma durumu söz konusu olabilecektir. Bu ihlaller nafaka ödememe, aile huzurunu bozan davranışlar veya bakım yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi gibi durumları içerir.

2. Koruyucu Mirasçılıktan Çıkarma (Koruyucu Iskat) (TMK m.513)

Koruyucu iskat, miras bırakanın mirasçısının çocuklarını koruma amacıyla yapılan çıkarmadır:

• Borç Ödemeden Aciz: Mirasçının borç ödemeden aciz belgesi varsa, miras bırakan saklı payının yarısı kadarını mirasçının çocuklarına tahsis etmek suretiyle mirasçısını mirastan çıkarabilir. Burada kanun koyucu tarafından menfaatler dengesi gözetilerek, mirastan çıkarılan alt soya ait olan saklı payın yarısının onun alt soyuna özgülenmesi mümkün kılınmıştır. Bu düzenleme, mirasçının borçları nedeniyle mirasın tehlikeye girmesini önlemeye yöneliktir.

Mirasçılıktan Çıkarma Nasıl Yapılır?

Mirasçılıktan çıkarma işlemi, vasiyetname veya miras sözleşmesi yoluyla yapılır. Her iki yöntemde de belirli şekil şartlarına uyulmalıdır:

Vasiyetname

Miras bırakan, vasiyetname düzenleyerek mirasçıyı mirastan çıkarabilir. Vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için şu şekillerde düzenlenmiş olması gerekir:

• Resmi Vasiyetname: Noter veya sulh hukuk hakimi huzurunda yapılır ve tanıklar huzurunda onaylanır.
• El Yazısı ile Vasiyetname: Miras bırakan tarafından tamamen el yazısı ile yazılmalı, imzalanmalı ve tarih belirtilmelidir.
• Sözlü Vasiyetname: Olağanüstü durumlarda (örneğin hastalık, savaş gibi) iki tanık huzurunda yapılabilir ve tanıklar daha sonra durumu yazılı hale getirirler.

Vasiyetnamede, mirasçılıktan çıkarma nedenleri açıkça belirtilmeli ve bu nedenler varsa belgelerle desteklenmelidir.

Miras Sözleşmesi

Daha az kullanılan bir yöntem olmakla birlikte, miras sözleşmesi yoluyla da mirasçılıktan çıkarma yapılabilir. Bu durumda, miras bırakan ile mirasçı arasında düzenlenen bir sözleşmede çıkarma şartları belirlenir. Miras sözleşmesinin geçerli olabilmesi için her iki tarafın da bu tasarrufu kabul etmesi ve imza atması gereklidir.

Mirasçılıktan Çıkarmanın Hukuki Sonuçları

Mirasçılıktan çıkarma, saklı paylı mirasçının miras hakkından mahrum bırakılması anlamına gelir. Ancak bu işlemin bazı sonuçları ve sınırlamaları vardır:

• Saklı Payın Kaybı: Mirasçılıktan çıkarılan kişi, saklı payını talep edemez ve miras bırakanın mal varlığından pay alamaz.
• Zümre Mirasçılığı: Çıkarılan kişinin çocukları varsa, bu çocuklar çıkarılan kişinin yerine geçerek mirastan pay alabilirler. Bu, “zümre mirasçılığı” olarak adlandırılır.
• Tasarruf Nisabı: Çıkarılan mirasçının saklı payı kadar olan kısmı diğer mirasçılar arasında bölüştürülür, ancak çıkarma geçersiz sayılırsa bu pay saklı pay sahibine geri döner.

Mirasçılıktan Çıkarmanın Geçersizliği ve İptali

Mirasçılıktan çıkarma işlemi, belirli durumlarda geçersiz sayılabilir:

• Sebep Belirtilmemişse: Miras bırakan, ölüme bağlı tasarrufunda (vasiyetname veya miras sözleşmesi) çıkarma sebebini belirtmemişse. Bu durumda çıkarma geçersiz sayılır ve mirasçı saklı payını talep edebilir.
• Sebep İspatlanamamışsa: Mirasçılıktan çıkarılan kişi, çıkarma nedenlerine itiraz ederse, belirtilen sebeplerin varlığını ispat, çıkarma işleminden yararlanan mirasçıya düşer. İspat edilememesi durumunda çıkarma geçersiz olur.
• Yanılma Durumu: Miras bırakanın çıkarma sebebi hakkında açık bir yanılma nedeniyle tasarruf yapmış olması durumunda çıkarma işlemi geçersiz sayılır. Mirasçı, mirasın saklı payı kadar kısmını geri alabilir.

Sık Sorulan Sorular

1. Mirasçılıktan çıkarma işlemi hangi durumlarda geçersiz sayılır?

Mirasçılıktan çıkarma işlemi, miras bırakan ölüme bağlı tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmemişse, belirtilen sebepler ispatlanamamışsa ya da miras bırakanın çıkarma sebebi hakkında yanılmışsa geçersiz sayılır. Bu durumlarda çıkarılan mirasçı saklı payını talep edebilir.

2. Mirasçılıktan çıkarılan kişi miras hakkını nasıl geri alabilir?

Mirasçılıktan çıkarılan kişi, ölüme bağlı tasarrufa itiraz edebilir. İtiraz kabul edilirse çıkarma işlemi geçersiz sayılır ve kişi saklı payını geri alabilir. Hukuki süreçte, çıkarma nedenlerinin varlığını ispat etme yükümlülüğü çıkarma işleminden yararlanan mirasçıya aittir.

3. Mirasçılıktan çıkarma işlemi nasıl yapılır?

Mirasçılıktan çıkarma işlemi, miras bırakanın vasiyetname veya miras sözleşmesi düzenlemesi ile yapılır. Bu belgelerde çıkarma sebepleri açıkça belirtilmeli ve vasiyetname noter huzurunda, el yazısı ile veya olağanüstü durumlarda sözlü olarak düzenlenebilir.

4. Mirasçılıktan çıkarılan kişinin çocukları mirastan pay alabilir mi?

Evet, mirasçılıktan çıkarılan kişinin çocukları, çıkarılan kişinin yerine geçerek mirastan pay alabilirler. Bu duruma “zümre mirasçılığı” denir ve miras hakkı çıkarılan kişinin çocuklarına geçer.

5. Mirasçılıktan çıkarma işlemi geri alınabilir mi?

Evet, miras bırakan sağlığında vasiyetnamesini veya miras sözleşmesini değiştirerek mirasçılıktan çıkarma işlemini geri alabilir. Bu, yeni bir vasiyetname düzenleyerek veya mevcut vasiyetnameyi iptal ederek yapılabilir.

Sonuç

Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakanın belirli yasal nedenlere dayanarak yasal mirasçısını saklı payından mahrum bırakmasıdır. Bu işlemin geçerli olabilmesi için hukuki süreçlere ve yasal gerekliliklere dikkat edilmelidir. Miras hukuku karmaşık bir alan olup, böyle bir işlem yapılırken hukuki danışmanlık almak önemlidir.

---

Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.

Saygılarımızla,