Kamulaştırmasız El Atma Nedir?

Kamulaştırmasız el atma, idarenin özel mülkiyete konu olan taşınmazlara, kamulaştırma usullerine aykırı şekilde “fiilen” ve “bedelsiz” olarak veya hukuki bir işlemle mülkiyet hakkını sınırlayarak el koyması durumudur. Bu işlem, idarenin kamulaştırma bedelini ödemeden, söz konusu taşınmaz üzerinde herhangi bir yasal dayanağa dayanmadan taşınmazın mülkiyet hakkına müdahale ettiği bir durumu ifade eder.

Kamulaştırmasız el atma, hukuki düzenlemelere aykırı olduğundan, mülk sahiplerinin haklarını korumak için yasal yollara başvurması gerekmektedir.

Kamulaştırmasız El Atma Türleri

Kamulaştırmasız el atma iki şekilde gerçekleşebilir:

1. Fiili El Atma

Fiili el atma, idarenin özel mülkiyete konu olan taşınmazı, kamulaştırma usullerine uymadan ve hiçbir bedel ödemeden kullanmasıdır. Bu tür el atma, idarenin doğrudan taşınmaz üzerinde tesis veya yapı inşa etmesi gibi durumları kapsar. Örneğin, idarenin sahibine herhangi bir bedel ödemeden bir tarlaya taş ve moloz dökmesi fiili el atma olarak değerlendirilir. Fiili el atma durumunda mülk sahibinin mülkiyet hakkı ciddi şekilde ihlal edilir.

2. Hukuki El Atma

Hukuki el atma, idarenin kamusal ihtiyaç veya kamu yararı gerekçesiyle özel mülkiyete konu olan taşınmazla ilgili karar alması ve taşınmaza hukuken el koymasıdır. Örneğin, bir taşınmazın imar planında rekreasyon alanı olarak belirlenmesi veya eğitim tesisi alanı olarak ayrılması hukuki el atmaya örnektir. Bu tür el atmalarda idare, taşınmazın kullanım hakkını kısıtlayarak mülkiyet hakkına müdahale eder.

Kamulaştırmasız El Atma Durumunda Yapılması Gerekenler

Kamulaştırmasız el atma durumlarında, mülk sahiplerinin haklarını korumak için belirli adımları izlemeleri gerekmektedir:

1. Fiili El Atma Durumunda: Fiili el atma durumlarında mülk sahipleri, taşınmazın tapuya kayıtlı olması koşuluyla, idareye karşı tazminat davası açabilirler. Bu davalarda taşınmazın bedelinin idareden tahsil edilmesi talep edilir.
2. Hukuki El Atma Durumunda: Hukuki el atma durumlarında ise mülk sahipleri, taşınmazın kamulaştırılması için idareye başvuruda bulunabilirler. İdare, 5 yıllık süre içinde kamulaştırma işlemi yapmadığı takdirde, taşınmaz malikleri idari yargıda tazminat davası açabilirler.

Kamulaştırmasız El Atma Durumunda Açılabilecek Davalar

Müdahalenin Men’i Davası

Kamulaştırmasız el atma durumunun yaşandığı taşınmazın malikinin, söz konusu müdahaleyi hukuki dayanaktan yoksun bir şekilde gerçekleştiren idari makama müdahalenin önlenmesi için açılan davaya müdahalenin men’i davası denir.

Müdahalenin meni davası vasıtasıyla idare tarafından haksız olarak gerçekleştirilen el atmanın önlenmesi talep edilir ve davanın kabul edilmesi durumunda müdahaleye bir son verilir. Kamulaştormasız el atmaya uğramış olan taşınmazın maliki, bu dava sayesinde söz konusu müdahalenin sona erdirilmesini talep edebileceği gibi aynı zamanda müdahaleye uğraşmış olan taşınmazda bir değişiklik gerçekleşmişse taşınmazın eski haline getirilmesini de talep edebilir.

Bedel Tespit Davası

Taşınmaz üzerinde hiçbir hukuki dayanağı bulunmadan aynı zamanda kamulaştırma işlemine tabi tutulmadan fiili olarak kullanılması haliyle karşı karşıya kalan malikin, idareye karşı açabileceği davaya kamulaştırmasız el atma davası denir. Uygulamada kamulaştırmasız el atma davasına ”bedel davası” da denmektedir. Bedel davası denmesinin sebebi kamulaştırma yapılmadan el atılmış olan taşınmazın hak ettiği bedelin ödenmesinin istenebilecek olmasıdır.

Bedel Tespit Davasını açan malik; müdahaleye uğramış olan taşınmazın üzerinde sahip olduğu haktan feragat edip mahkemece belirlenmiş olan bedelin kendisine ödenmesi halinde idarenin taşınmazın üzerinde gerçekleştirdiği müdahaleye davanın sonuçlanmış olması halinde rıza göstermiş olacağı anlamına gelir.

Kamulaştırmasız El Atma Halinde Kimler Dava Açabilir?

Kamulaştırmasız el atma davalarında, taşınmazın tapu sahibi dava açabilir. Tapu sahibi vefat etmişse, mirasçılar da bu davayı açma hakkına sahiptir. Davayı açacak olan kişi, kendisine ait olan gayrimenkulüne haksız olarak yani kamulaştırmasız el atılan kişidir.

Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkemeler

Fiili el atma davalarında görevli ve yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemeleridir. Hukuki el atma davalarının açılacağı görevli ve yetkili mahkeme ise idare mahkemeleridir.

Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Dava Türü ve Uygulanacak Faiz Oranı

Kamulaştırmasız el atma davaları, eda davası olarak açılabilir ve belirsiz alacak davası veya kısmi dava şeklinde görülebilir. Bu davalarda, 17.10.2001 tarihinde yürürlüğe giren 4709 sayılı Kanunla değişik Anayasa’nın 46/son maddesi hükmü uyarınca, kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz oranı uygulanır.

Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Uzlaşma Dava Şartı mı?

Kamulaştırma Kanunu’nun Geçici 6. Maddesi uyarınca, 9.10.1956 tarihi ile 4.11.1983 tarihi arasında yapılan el atmalar hariç, dava yoluna gidilmeden önce uzlaşma için idareye başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu tarihler arasında yapılan el atmalar için idareye başvurma zorunluluğu vardır.

Kamulaştırma Bedeli Kararı Kesinleşmeden İcraya Konulabilir mi?

Anayasa Mahkemesi’nin 2018/104 Esas ve 2020/39 Karar sayılı kararı ile Kamulaştırma Kanunu’nun 10. Maddesindeki düzenlemenin iptali sonucunda, kamulaştırmasız el atma davalarında verilen hükümler kesinleşmeden icraya konulabilir. Bu iptal kararı, kamulaştırmasız el atma davalarında hak sahiplerinin alacaklarını daha hızlı bir şekilde tahsil etmelerine imkan tanır.

Sık Sorulan Sorular

1. Kamulaştırmasız el atma nedir?

Kamulaştırmasız el atma, idarenin özel mülkiyete konu taşınmazlara, kamulaştırma usullerine aykırı şekilde bedelsiz veya hukuki bir işlemle el koyması durumudur.

2. Kamulaştırmasız el atma türleri nelerdir?

Kamulaştırmasız el atma, fiili el atma ve hukuki el atma olmak üzere ikiye ayrılır. Fiili el atma, idarenin taşınmaza bedel ödemeden fiziksel olarak el koymasıdır. Hukuki el atma ise idarenin taşınmazla ilgili hukuki bir karar alarak mülkiyet hakkını sınırlamasıdır.

3. Kamulaştırmasız el atma durumunda ne yapılmalıdır?

Kamulaştırmasız el atma durumunda, mülk sahipleri tazminat davası açarak zararlarını talep edebilirler. Fiili el atma durumunda asliye hukuk mahkemelerine, hukuki el atma durumunda ise idare mahkemelerine başvurulmalıdır.

4. Kamulaştırmasız el atma davalarında hangi mahkemeler görevlidir?

Fiili el atma davalarında asliye hukuk mahkemeleri, hukuki el atma davalarında ise idare mahkemeleri görevlidir.

5. Kamulaştırmasız el atma davalarında uzlaşma şart mıdır?

9.10.1956 tarihi ile 4.11.1983 tarihi arasında yapılan el atmalar hariç, kamulaştırmasız el atma davalarında uzlaşma için idareye başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır.

Sonuç

Kamulaştırmasız el atma, mülk sahiplerinin mülkiyet haklarını ciddi şekilde ihlal eden bir durumdur. Bu gibi kamulaştırmasız el atmanın yaşandığı hallerde, mülk sahiplerinin şahsi haklarını korumak için yasal yollara başvurması gerekmektedir. Fiili veya hukuki el atma durumlarında açılacak olan tazminat davaları, mülk sahiplerinin zararlarını karşılamak için önemli ve gerekli bir yoldur.

---

Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.

Saygılarımızla,