Kamulaştırma Nedir?
Kamulaştırma Nedir?
Kamulaştırma, devletin veya kamu tüzel kişiliklerinin, kamu yararına kullanmak amacıyla özel mülkiyette bulunan taşınmaz malları zorunlu olarak satın alması işlemidir. Anayasa’nın 46. maddesi ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında gerçekleştirilen bu işlemde, taşınmaz malın bedeli mülk sahibine ödenir ve malın mülkiyeti kamuya geçer.
Anayasa’nın 46. maddesi, devlet ve kamu tüzel kişiliklerine, kamu yararının gerektirdiği hallerde, özel mülkiyetteki taşınmaz malları kamulaştırma yetkisi verir. Kamulaştırma, idarenin kamu yararını gerekçesiyle herhangi bir kimsenin özel mülkiyetine dahil olan taşınmazına kişinin rızası dışında el koymasına denir.
Anayasal ve Yasal Dayanaklar
Kamulaştırma konusuna ilişkin en temel düzenlemeye Anayasa’nın 46. maddesinde yer verilmiştir. Maddede ifade edildiği üzere:
“Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idarî irtifaklar kurmaya yetkilidir. Kamulaştırma bedeli ile kesin hükme bağlanan artırım bedeli nakden ve peşin olarak ödenir. Ancak, tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir. Kanunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu hallerde, taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak ödenir. Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanlarının bedeli, her halde peşin ödenir. İkinci fıkrada öngörülen taksitlendirmelerde ve herhangi bir sebeple ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz uygulanır.”
Kamulaştırmaya ilişkin bir diğer yasal düzenleme de 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’dur. Bu kanun, kamulaştırma sürecini ve ilgili prosedürleri detaylı olarak düzenlemektedir.
Kamulaştırmanın Şartları
Kamulaştırmanın hukuken yapılabilmesi için Anayasada ve ilgili kanunlarda belirtilmiş olan şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde hukuka uygun bir kamulaştırma işlemi söz konusu olmayacaktır ve yargı yoluna başvurulması kaçınılmaz olacaktır. İşte kamulaştırmanın temel şartları:
1. Yetkili İdare Tarafından Gerçekleştirilmesi
Kamulaştırma, bakanlıklar, belediyeler veya kamu tüzel kişiliği bulunan diğer idareler tarafından yapılabilir. Yetkili idareler, kamulaştırma sürecini başlatma ve yürütme yetkisine sahiptir.
2. Kamu Yararı Amacı
Kamulaştırmanın temel amacı kamu yararı olmalıdır. Anayasa’nın 46. ve Kamulaştırma Kanunu’nun 1. maddesinde, “kamu yararının gerektirdiği hallerde” ifadesiyle bu amaç açıkça belirtilmiştir. Örneğin, bir hastane veya okul inşası için kamulaştırma yapılabilir.
3. Özel Mülkiyette Bulunan Taşınmazlar
Kamulaştırma, özel mülkiyet olarak kabul edilen taşınmaz malların tamamını veya söz konusu taşınmazın bir kısmını kapsayabilir. Kanunun 4 ile 12. maddelerindeki hususlara uygun olarak, taşınmazın belirli bir kısmının kamulaştırılması ile idarenin amacına ulaşabilmesi mümkün ise kısmi kamulaştırma yapılmalıdır.
4. Bedelin Ödenmesi
Kamulaştırılan taşınmazın bedeli, kural olarak nakden ve peşin olarak ödenmelidir. Anayasa ve ilgili kanunlarda belirli durumlarda taksitli ödeme de öngörülebilir. Örneğin, tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri gibi durumlarda bedel taksitle ödenebilir. Taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz ve taksitler eşit olarak ödenir. Ancak, kamulaştırılan toprak üzerinde doğrudan doğruya işlem yapıyor olan küçük çiftçilere ait olan toprakların bedeli her türlü halde peşin ödenmelidir.
5. Kamulaştırma Sürecinin Aşamaları
Kamulaştırma sürecinin belirli aşamaları vardır ve bu aşamaların yasaya uygun olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Süreç, kamu yararı kararının alınması, taşınmazın belirlenmesi, kamulaştırma kararının alınması, satın alma usulünün denenmesi ve mahkemeye başvuru gibi adımları içerir.
Kamulaştırma Süreci
Kamulaştırma süreci, belirli adımlar ve prosedürler çerçevesinde gerçekleştirilir. İşte kamulaştırma sürecinin genel aşamaları:
1. Kamu Yararı Kararı
Kamulaştırma işlemi için öncelikle kamu yararı kararı alınmalıdır. Bu karar, kamulaştırma yapılacak taşınmazın kamu hizmeti veya yararı için gerekli olduğunu belirtir.
2. İlgili Kurumun Kararı
Kamu yararı kararı alındıktan sonra, ilgili kamu kurumu kamulaştırma işlemi için karar alır ve bu kararı taşınmaz mal sahibine bildirir.
3. Uzlaşma Görüşmeleri
Kamulaştırma sürecinde, taşınmaz malın değeri konusunda mülk sahibi ile kamulaştırma yapan kurum arasında uzlaşma görüşmeleri yapılır. Bu görüşmelerde, taşınmazın bedeli belirlenir ve uzlaşma sağlanırsa kamulaştırma işlemi gerçekleştirilir.
4. Kamulaştırma Bedelinin Ödenmesi
Uzlaşma sağlanması durumunda, belirlenen bedel mülk sahibine ödenir ve taşınmazın mülkiyeti kamuya geçer.
5. Uzlaşma Sağlanamaması Durumu
Uzlaşma sağlanamazsa, kamulaştırma işlemi mahkemeye taşınır ve kamulaştırma davası açılır. Mahkeme, taşınmazın bedelini belirler ve kararını verir.
Kamulaştırmada Tapu Siciline Şerh Verilmesi
İdare, kamulaştırma kararını verdikten ve hazırlık işlemleri esnasında gereken tespitleri yerine getirdikten sonra, kamulaştırmanın tapu siciline şerh verilmesini, kamulaştırmaya konu olan taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu bölgedeki tapu müdürlüğüne bildirir. Şerh ancak kamulaştırma kararı verildikten sonra tapu siciline koyulabilir; kamulaştırma kararı verilmeden önce kamulaştırma şerhinin konulması mümkün değildir.
Şerhin bildirim tarihinden sonra tapu kütüğünde gerçekleşecek herhangi bir değişiklik tapu dairesi tarafından kamulaştırmayı yapacak idareye bildirilmek zorundadır. Söz konusu değişiklik, taşınmazın malikindeki bir değişiklik olabileceği gibi, mülkiyete tanınmış ayni haklardaki bir değişiklik de olabilir.
Kamulaştırma Davaları
Kamulaştırma davaları, kamulaştırma sürecinde mülk sahibi ile kamulaştırma yapan kurum arasında anlaşmazlık olması durumunda açılır. Bu davalar, genellikle taşınmazın bedeli veya kamulaştırma işleminin hukuka uygun olup olmadığı konularında açılır. Kamulaştırma davalarında izlenmesi gereken süreçler şunlardır:
1. Dava Açma Süresi
Kamulaştırma işleminin bildirilmesinden itibaren 30 gün içinde mülk sahibi, kamulaştırma işlemine karşı dava açabilir. Bu süre içinde dava açılmazsa kamulaştırma işlemi kesinleşir.
2. Dava Konusu
Kamulaştırma davalarında genellikle taşınmazın bedelinin tespiti veya kamulaştırma işleminin iptali talep edilir. Mülk sahibi, taşınmazın gerçek değerinin belirlenmesini veya kamulaştırma işleminin hukuka aykırı olduğunu ileri sürebilir.
3. Mahkeme Kararı
Mahkeme, taşınmazın değerini belirler ve kamulaştırma bedelini tespit eder. Ayrıca, kamulaştırma işleminin hukuka uygun olup olmadığını değerlendirir ve kararını verir. Mahkeme kararı kesinleştikten sonra, kamulaştırma bedeli mülk sahibine ödenir ve taşınmazın mülkiyeti kamuya geçer.
Kamulaştırma İşleminin Aşamaları
Kamulaştırma işlemi idari aşamaların ve adli yargıya ilişkin aşamaların sorunsuz bir gerçekleştirilmesiyle sonuca vardığından bu aşamalar ayrıntılı olarak ele alınmalıdır. Sürecin temel aşamaları şunlardır:
1. Kamulaştırma Bedeli İçin Ödenek Ayrılması
Kamulaştırma sürecinin ilk aşaması, kamulaştırma bedelinin ödenebilmesi için yeterli ödeneğin temin edilmesidir.
2. Kamu Yararı Kararının Alınması ve Onayı
Kamu yararı kararı, yetkili idareler tarafından alınır ve ilgili makamlarca onaylanır. Kamu yararı kararı olmadan yapılan bir kamulaştırma işlemi hukuka aykırı olacaktır.
3. Taşınmazın Belirlenmesi
Kamulaştırılacak taşınmazın belirlenmesi, idare tarafından yapılır. Bu aşamada, taşınmazın kayıtlı bulunduğu tapu siciline şerh verilmesi gerekmektedir.
4. İdarenin Satın Alma Süreci
İdare, kamulaştırılacak taşınmazın bedelini belirler ve mal sahibi ile uzlaşma görüşmeleri yapar. Uzlaşma sağlanamazsa, idare mahkemeye başvurarak kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın idare adına tescili için dava açar.
5. Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil Davası
Mahkeme, kamulaştırma bedelini belirler ve taşınmazın idare adına tesciline karar verir. Bu aşamada, mahkeme tarafından belirlenen bedelin hak sahibi adına bankaya yatırılması gerekmektedir.
6. Taşınmazın Tescili ve Bedelin Ödenmesi
Kamulaştırma bedelinin hak sahibi adına yatırılmasının ardından, taşınmazın idare adına tescili yapılır ve kamulaştırma bedeli hak sahibine ödenir.
Mülk Sahiplerinin Hakları
Kamulaştırma sürecinde mülk sahiplerinin haklarını korumak için dikkat etmeleri gereken bazı hususlar vardır. İşte mülk sahiplerinin haklarını koruma yolları:
1. Bilgilendirme Hakkı
Mülk sahipleri, kamulaştırma işlemi hakkında tam ve doğru bilgi alma hakkına sahiptir. Kamulaştırma sürecinin her aşamasında bilgilendirilmelidirler.
2. Adil Bedel Hakkı
Mülk sahipleri, taşınmazlarının gerçek değerinin belirlenmesini ve adil bir bedel ödenmesini talep edebilirler. Bu bedel, taşınmazın piyasa değeri üzerinden belirlenir.
3. Uzlaşma Hakkı
Mülk sahipleri, kamulaştırma bedeli konusunda uzlaşma görüşmelerine katılma hakkına sahiptir. Kamulaştırmaya dair bir uzlaşma sağlanamazsa, mülk sahiplerinin yargı yoluna başvurma hakları vardır.
4. Yargı Yolu Hakkı
Mülk sahipleri, kamulaştırma işleminin hukuka uygun olup olmadığını ve kamulaştırma bedelinin adil olup olmadığını değerlendirmek için mahkemeye başvurabilirler.
5. Tazminat Hakkı
Mülk sahipleri, kamulaştırma işlemi sırasında uğradıkları zararlar için tazminat talep edebilirler. Bu tazminat, kamulaştırma bedeline ek olarak ödenir.
Kamulaştırma Nedir?
Sık Sorulan Sorular
1. Kamulaştırma nedir?
Kamulaştırma, devlet veya kamu tüzel kişiliklerinin, kamu yararına kullanmak amacıyla özel mülkiyette bulunan taşınmaz malları zorunlu olarak satın alması işlemidir.
2. Kamulaştırma süreci nasıl işler?
Kamulaştırma süreci, kamu yararı kararı, ilgili kurumun kararı, uzlaşma görüşmeleri, kamulaştırma bedelinin ödenmesi ve uzlaşma sağlanamaması durumunda kamulaştırma davasının açılması aşamalarından oluşur.
3. Kamulaştırma davası nedir?
Kamulaştırma davası, kamulaştırma sürecinde mülk sahibi ile kamulaştırma yapan kurum arasında anlaşmazlık olması durumunda açılan davadır. Bu davalar genellikle taşınmazın bedeli veya kamulaştırma işleminin hukuka uygun olup olmadığı konularında açılır.
4. Kamulaştırma davası açma süresi nedir?
Kamulaştırma işleminin bildirilmesinden itibaren 30 gün içinde mülk sahibi, kamulaştırma işlemine karşı dava açabilir.
5. Mülk sahiplerinin kamulaştırma sürecinde hangi hakları vardır?
Mülk sahiplerinin bilgilendirme hakkı, adil bedel hakkı, uzlaşma hakkı, yargı yolu hakkı ve tazminat hakkı vardır.
Sonuç
Kamulaştırma davaları, mülk sahiplerinin haklarını korumak ve adil bir kamulaştırma süreci sağlamak için önemli bir yoldur. Kamulaştırma sürecinde mülk sahiplerinin haklarını bilmesi ve gerektiğinde yargı yoluna başvurması önemlidir. Bu makalede, kamulaştırma davalarının ne olduğu, nasıl işlediği ve mülk sahiplerinin haklarını nasıl koruyabilecekleri hakkında bilgi verdik.
Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.
Saygılarımızla,
