
Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Başvuru Yolları
Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Başvuru Yolları
Günümüzde, bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlali durumunda başvurabilecekleri iki önemli hukuk yolu bulunmaktadır: Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM). Bu iki mahkeme, insan haklarının korunması ve adaletin sağlanması açısından büyük önem taşır. Peki, bu mahkemelere nasıl başvuru yapılır? Hangi koşullar yerine getirilmelidir? Detaylı bir şekilde inceleyelim.
Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Nedir?
Anayasa Mahkemesi, Türkiye’de bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlali durumunda başvurabilecekleri en üst yargı merciidir. Bireysel başvuru, temel hak ve özgürlüklerin ihlali durumunda, iç hukuk yollarının tüketilmesinden sonra başvurulabilen bir hak arama yoludur. Bu başvuru, anayasal hakların korunmasını sağlar ve kişilerin mağduriyetlerinin giderilmesine yönelik olarak çözüm üretir.
Anayasa Mahkemesi’ne Kimler Başvurabilir?
Anayasa Mahkemesi’ne başvuruda bulunabilmek için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:
- Temel Hak İhlali: Başvurucunun Anayasa ile güvence altına alınmış bir temel hakkının ihlal edilmesi gerekmektedir.
- İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi: Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilmek için öncelikle iç hukuk yollarının tamamının tüketilmesi zorunludur. Yani, ihlalin giderilmesi için ulusal mahkemelerde sonuçlanmış bir dava bulunmalıdır.
- Başvuru Süresi: Başvuru, son yargı kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır.
Anayasa Mahkemesi’ne Başvuru Süreci
Başvurular, Anayasa Mahkemesi’nin internet sitesinde yer alan bireysel başvuru formu doldurularak yapılır. Başvurular için öngörülen harç yatırıldıktan sonra, başvurucunun kimlik bilgileri, ihlalin niteliği ve ulusal süreçte alınan kararların özeti başvuru formunda belirtilmelidir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) Başvuru Nedir?
AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) taraf olan devletlerin yargı yetkisi içindeki bireylerin temel haklarını ihlal etmeleri durumunda başvurulabilecek uluslararası bir yargı organıdır. Türkiye de AİHS’ye taraf bir devlettir ve bu sözleşme çerçevesinde AİHM’e başvurular yapılabilmektedir.
AİHM’e Kimler Başvurabilir?
AİHM’e başvuruda bulunabilecek kişiler ve gruplar şu şekildedir:
- Gerçek Kişiler: AİHS’de güvence altına alınan hakların ihlal edildiğini iddia eden her birey başvuruda bulunabilir. Başvuru sahibinin tam ehliyetli olması şart değildir.
- Hükümet Dışı Örgütler ve Tüzel Kişiler: Hükümet dışı örgütler ve tüzel kişiler de AİHM’e başvurabilirler. Ancak bu başvuru, yalnızca örgütün uğradığı zarar ile sınırlı olmalıdır.
- Kişi Grupları: Bir grup insan da ortak bir mağduriyet durumunda AİHM’e başvuruda bulunabilir.
AİHM’e Başvuru Şartları Nelerdir?
AİHM’e başvuru yapabilmek için şu şartların yerine getirilmesi gerekmektedir:
- İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi: AİHM’e başvurabilmek için öncelikle iç hukuk yolları tamamen tüketilmiş olmalıdır. Yani, başvurucunun ulusal mahkemelerde sonuçlanmış bir davaya sahip olması gereklidir.
- Başvuru Süresi: Başvurular, iç hukuk yollarının tüketilmesinden itibaren 6 ay içinde yapılmalıdır. Aksi takdirde, başvuru kabul edilmez.
- Mağduriyet: Başvurucu, doğrudan ya da dolaylı olarak AİHS’de güvence altına alınan haklarının ihlal edildiğini kanıtlamalıdır.
AİHM’e Başvuru Nasıl Yapılır?
AİHM’e başvurular yazılı olarak yapılır ve başvurunun İngilizce ya da Fransızca dillerinde olması gerekmektedir. Ancak başvurunun kabul edilmesinden sonra AİHM, başvuru sahibinin ana dili ile de iletişime geçilmesine olanak tanıyabilir. Türk vatandaşları için Türkçe başvuru yapmak mümkündür.
AİHM’e Başvuru Süreci Nasıl İşler?
AİHM’e yapılan başvurular, aşağıdaki aşamalar doğrultusunda incelenir:
- Başvuru Kabul Edilebilirliği: İlk aşamada, AİHM, başvurunun kabul edilebilir olup olmadığını değerlendirir. İç hukuk yollarının tüketilmemiş olması ya da başvuru süresinin aşılması gibi durumlar, başvurunun reddedilmesine neden olur.
- Olguların İncelenmesi: Başvuru kabul edildikten sonra mahkeme, taraflardan gelen delilleri ve belgeleri inceler. Gerekli görüldüğünde ek bilgi talep edilebilir.
- Dostane Çözüm: Mahkeme, başvurunun kabul edilmesinden sonra, taraflar arasında dostane bir çözüm bulunması için girişimde bulunur. Eğer bir dostane çözüm sağlanırsa, dava düşer.
- Karar: Mahkeme, Sözleşme’nin ihlal edilip edilmediğine karar verir. Eğer ihlal tespit edilirse, başvurucuya maddi ve manevi tazminat ödenmesine hükmedilebilir.
- Kararın Uygulanması: Mahkeme kararları bağlayıcıdır ve taraf devletler bu kararlara uymak zorundadır. Kararların yerine getirilmesi, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından denetlenir.
AİHM’e Hangi Başvurular Kabul Edilmez?
AİHM’e yapılan bazı başvurular kabul edilmez. Bu başvurular şunlardır:
- İç hukuk yolları tüketilmeden yapılan başvurular
- Ulusal mahkemelerde verilen son kararın üzerinden 6 ay geçmeden yapılan başvurular
- Mahkemece daha önce incelenmiş ve yeni bir bilgi içermeyen başvurular
- Başvuru hakkının kötüye kullanılması durumunda yapılan başvurular
Sonuç
Hem Anayasa Mahkemesi hem de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin korunması için önemli başvuru yollarıdır. Bu mahkemelere yapılacak başvurularda, usul ve süre şartlarına dikkat edilmesi, başvuruların kabul edilebilmesi için hayati önem taşır. Adalet arayışı içinde olan bireyler, bu iki önemli yargı organına başvurarak hak ihlallerinin giderilmesi için çözüm arayabilirler.
SSS – Anayasa Mahkemesi ve AİHM’e Başvuru Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
- Anayasa Mahkemesi’ne nasıl başvurulur?
İç hukuk yolları tükendikten sonra, son yargı kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde Anayasa Mahkemesi’ne başvuruda bulunabilirsiniz. - AİHM’e başvuru için hangi şartlar gereklidir?
İç hukuk yolları tüketilmeli ve son kararın ardından 6 ay içinde başvuruda bulunulmalıdır. - AİHM’e kimler başvurabilir?
Gerçek kişiler, hükümet dışı kuruluşlar ve kişi grupları AİHM’e başvuruda bulunabilirler. - Anayasa Mahkemesi’ne hangi durumlarda başvurulur?
Anayasa Mahkemesi’ne temel hak ve özgürlüklerin ihlali durumunda bireysel başvuru yapılabilir. - AİHM’e başvuru süresi nedir?
İç hukuk yollarının tüketilmesinden itibaren 6 ay içinde başvuru yapılmalıdır.
Konu ile ilgili herhangi bir soru veya talebiniz olması halinde bizlerle her zaman iletişime geçebilir, dilediğiniz takdirde online danışmanlık hizmetimizden yararlanabilirsiniz.
Saygılarımızla,